Tímarit hjúkrunarfræðinga - 01.10.2011, Blaðsíða 31

Tímarit hjúkrunarfræ›inga – 5. tbl. 87. árg. 2011 27
verið 64 ár en út af efnahags kreppunni má
reikna með að margir seinki töku lífeyris
um eitt til tvö ár. Það er því full ástæða
til að halda vöku sinni. FÍH leggur áherslu
á nauðsyn þess að tryggt sé að nægur
fjöldi hjúkrunarfræðinga ljúki námi á ári
hverju til að tryggja þarfir samfélagsins
fyrir hjúkrunarþjónustu, ekki hvað síst
þegar efnahagur þjóðarinnar fer að rétta
úr kútnum. Þá má búast við aukinni eftir­
spurn eftir hjúkrunarfræðingum og þá kann
skorturinn að verða meiri en nokkru sinni.
Þegar kjarasamningar félagsins
voru gerðir sumarið 2008 var
meða ls tar fsh lut fa l l h júkrunar­
fræðinga komið niður undir 70% og
hjúkrunarfræðingar treystu á yfirvinnu til
að auka tekjur sínar. Hlutfall yfirvinnu af
heildar vinnutíma hjúkrunarfræðinga var
32%. Slíku vinnuskipulagi einu og sér
fylgir mikið álag. Stjórnendur áttu erfitt
með að skipu leggja vaktir, óvissa um
mönnun og álag var mikil, hjúkrunar­
fræðingar fengu ekki frið í frítíma vegna
beiðna um að mæta á aukavaktir,
þjónustan var ekki eins góð og hún hefði
getað verið vegna óvissu um mann­
aflann og svona mætti áfram telja.
Til að vinna gegn þessari óæskilegu þróun
var ákveðið í fyrrnefndum kjara samningum
að auka mjög vægi dag vinnulauna á
kostnað yfirvinnu greiðslna. Á þann hátt vildi
félagið auka tekjur allra hjúkrunarfræðinga,
líka þeirra sem ekki áttu kost á yfirvinnu,
og auka gæði þjónustunnar með betra
starfsumhverfi. Þó aðeins fjórir mánuðir
hafi liðið frá undirritun samninganna fram
að hruni bankanna mátti sjá breytingar
á starfshlutfalli hjúkrunarfræðinga. Það
fyrsta sem stjórnendur heilbrigðisstofnana
gripu síðan til, þegar þeim var gert að
lækka rekstrarkostnað, var að banna alla
yfirvinnu. Breytingin á vægi dagvinnu og
yfirvinnu í launum hjúkrunarfræðinga hefði
því ekki getað komið á betri tíma.
Kjarakannanir félagsins sl. tvö ár sýna
að sú aukning, sem fljótt sást á meðal­
starfshlutfalli, hefur haldist og er nú 84%.
Meðalgrunnlaun hafa hækkað lítillega og
eru nú um 342.000 krónur á mánuði fyrir
fulla vinnu eða rúmlega 2.100 evrur á
núverandi gengi íslensku krónunnar, sem
er vel að merkja ekki hagstætt okkur um
þessar mundir. Í mars 2008, áður en gengi
íslensku krónunnar féll, samsvöruðu þessi
meðallaun um 3.000 evrum. Yfir 90%
hjúkrunarfræðinga segja að dagvinnulaun
þeirra séu óbreytt frá því fyrir bankahrun.
Miklar breytingar hafa verið gerðar á
starfsumhverfi og vinnutíma hjúkrunar­
fræðinga. Margar litlar stofnanir á lands­
byggðinni hafa verið sameinaðar þannig
að heilbrigðisstofnanir þar ná nú yfir stór
svæði. Verkefni hafa verið færð til þannig
að á minni stöðum, þar sem fyrir nokkrum
árum voru sjúkrahús með lyflæknis­
meðferð og jafnvel skurðstofum, er nú
nánast einungis heilsugæsluþjónusta og
öldrunar þjónusta. Hjúkrunarfræðingum
hefur fækkað því ekki er ráðið í stöður
sem losna. Á Landspítala hafa deildir verið
sameinaðar og sólarhingslegudeildum verið
breytt í fimm daga deildir eða dagdeildir.
Þessar breytingar hafa meðal annars leitt
til þess að nú starfar rúmlega helmingur
hjúkrunarfræðinga á Íslandi í dagvinnu.
Slík breyting á vinnutíma hefur ekki
aðeins haft áhrif á laun hjúkrunarfræðinga
heldur einnig á hjúkrunina sjálfa. Umfang
hjúkrunar á legudeildum hefur aukist þar
sem allir sjúklingar, sem geta, koma nú á
dag­ og göngudeildir. Hjúkrunarfræðingar
hafa þurft að breyta sínu starfi til að
aðlagast hjúkrun á dagdeildum þar sem
fræðsla og stuðningur við sjúklingana
og fjölskyldur þeirra er stærri hluti
starfsins. Einnig hafa hjúkrunarfræðingar
á legudeildum þurft að breyta sínu starfi,
forgangsraða störfum sínum enn frekar
en áður og meta hvað er mikilvægast til
að sjúklingarnir fái örugga hjúkrun.
Stjórnendur reyna eftir fremsta megni
að komast hjá því að kalla út aukavaktir
vegna veikinda til að minnka kostnað.
Álag á þá sem eru í starfi verður því
meira. Slíkt getur skapað vítahring enda
sýna upplýsingar Landspítala nú að
veikindi hafa heldur aukist á milli ára.
Á Landspítala hafa á undanförnum árum
reglulega verið gerðar kannanir á starfs­
ánægju hjúkrunarfræðinga og annarra
starfsstétta þar. Slík könnun var síðast gerð
í nóvember 2010 og leiðir hún ýmislegt
áhugavert í ljós hvað varðar starfsumhverfi
og starfsánægju hjúkrunarfræðinga. Ég
ætla að nefna hér nokkur atriði sem ég tel
sérstaklega athygliverð:
• Rúm 70% hjúkrunarfræðinganna töldu
að á þeirra starfseiningu/deild væru
skapaðar aðstæður til að veita góða
þjónustu.
• Um 50% töldu sig hafa góða möguleika
á að afla sér sí­ og endurmenntunar í
núverandi starfi.
• Yfir 70% höfðu sótt einhvers konar sí­
og endurmenntunarnámskeið á sl. 12
mánuðum.
• Um 95% hjúkrunarfræðinganna töldu
að menntun þeirra og þjálfun nýttist vel
í núverandi starfi.
• 85% eru ánægðir í starfi þegar á
heildina er litið.
• Þó eru aðeins 55% ánægðir með
núverandi vinnuaðstöðu sína.
• Um 25% töldu sig ekki hafa tíma til að
ljúka verkefnum sínum þannig að þeir
væru ánægðir með þau.
• Rúm 75% segja að vinnuálag í starfi sé
mikið eða mjög mikið.
• 55% segja streitu í starfi mikla eða
mjög mikla.
• Þegar spurt var um hvaða áhrif
ýmsir ótilgreindir þættir í starfi eða
starfsumhverfi hjúkrunarfræðinganna
hefðu haft á líðan þeirra á síðasta
ári, töldu 50% hjúkrunarfræðinganna
þessa þætti hafa leitt til aukinnar þreytu
og 35% til líkamlegra álagseinkenna.
Ef niðurstöður þessarar könnunar
eru bornar saman við niðurstöður
sambærilegrar könnunar frá 2006,
þegar allt lék í lyndi í efnahagsmálum
þjóðarinnar, kemur í ljós að:
• starfsánægja hefur aukist
• möguleikar á sí­ og endurmenntun
hafa hins vegar minnkað
• vinnuálag er mjög sambærilegt
• en streita hefur aukist.
Rétt er að ítreka að rúmur helmingur
starfandi hjúkrunarfræðinga á Íslandi
starfar á Landspítalanum. Fyrir utan
Sjúkra húsið á Akureyri er Landspítali
eina sérgreinasjúkrahúsið á landinu og
takmarkar það mjög starfsmöguleika
hjúkrunarfræðinga. Þeir þurfa í raun að
flytja af landi brott ef þeir una sér ekki á
Landspítalanum.
Á landsbyggðinni er víðast sambærilega
sögu að segja. Reynt er að hagræða eins
og kostur er, ekki er ráðið í störf sem losna,
útköll vegna veikinda eru í lágmarki og álag