Þjóðmál - 01.06.2012, Side 37

36 Þjóðmál SUmAR 2012
stúlkum, sem hefðu sagt henni það, sem
hún hefði viljað heyra .10
Fleiri dæmi má nefna um göfuga villi­menn, sem hvergi reyndust vera til . Á
önd verðum áttunda áratug 20 . aldar til ­
kynnti filippískur auðkýfingur og stjórn ­
málamaður, Manuel Alizalde, að á Mind­
anao­eyju hefði hann fundið ættflokk á
stein aldarstigi, sem kallaðir væri Tasaday .11
Þótt Alizalde takmarkaði stranglega aðgang
að bólstað hinna nýfundnu steinaldar­
manna, birtu vestræn blöð frásagnir af „síð­
ustu sakleysingjum heims“, sem byggju í
hell um, lifðu á berjum, froskum og möðk­
um, þyldu ekki hungur, ættu engin vopn og
kynnu engin orð um stríð:
Hafi allir okkar forfeður verið eins og þetta
fólk, erum við komin af betri efniviði en
við höfum þorað að vona . Það er þá bara
Þrátt fyrir hárbeitt háðsyrði Voltaires lifði goðsögnin um göfuga villimenn
góðu lífi á nítjándu og tuttugustu öld . Árið
1928 birti bandaríski mannfræðingurinn
Margaret Mead bókina Uppvöxt á Samóa,
og var hún um þá göfugu villimenn, sem
hún hafði fundið á eyjum Kyrrahafs, þegar
hún var þar í námsferð 23 ára að aldri .
Þar þekktust ekki morð og nauðganir, en
ungt fólk stundaði kynlíf sér til unaðar
og án nokkurrar sektarkenndar .8 Bók
Meads var fjörlega skrifuð og seldist vel,
og varð hún vinsæll fyrirlesari og álitsgjafi í
Bandaríkjunum . Var lýsing Meads á ungum
eyjarskeggjum þar syðra höfð til marks um,
að umhverfi skipti meira máli en erfðir .
Siðferðisreglur væru af þeim sökum frekar
afstæðar en algildar . „[M]ismunandi félagslíf
og menningar mótar menn með ólíkum
hætti, jafnvel á þeim sviðum, sem okkur
hættir við að halda, að um sé að ræða algild
og eðlislæg viðhorf og atferði,“ skrifaði
Símon Jóh . Ágústsson í Sálarfræði sinni,
sem kom út 1967, og vísaði sérstaklega til
verka Meads þessu til stuðnings .9 En árið
1983 gaf nýsjálenskur mannfræðingur,
Derek Freeman, út bók, þar sem hann
bar brigður á niðurstöður Meads . Hafði
hann dvalist árum saman á sömu stöðum
og Mead og talaði tungu eyjarskeggja, sem
hún gerði ekki . Kváðu íbúar lýsingu Meads
á siðferði þeirra alranga, og sannfærðist
Freeman sjálfur um það eftir rannsóknir
sínar . Til dæmis væru nauðganir á Samóa
talsvert tíðari en í Bandaríkjunum . Sérstök
áhersla væri einnig lögð á, að ungar stúlkur
væru hreinar meyjar, þegar þær giftust .
Það væri ekki vegna kristilegra áhrifa, enda
hefði dauðarefsing legið við óskírlífi, áður
en kristnir menn komu til Samóa . Mead
hafði að sögn Freemans aldrei stundað
neinar rannsóknir á eynni, heldur búið þar
í nokkra mánuði heima hjá bandarískum
trúboða . Þar hefði hún tekið á móti ungum
Lýsingar mannfræðingsins Margaretar Meads á göf­
ug um villimönnum á Samóa­eyjum reyndust aðal­
lega sóttar í óvísindalegar furðusögur .