Þjóðmál - 01.03.2014, Page 71

70 Þjóðmál voR 2014
Bjarni Jónsson
Áliðnaðurinn
Þróun — saga — mikilvægi 1
Saga álsins
Járn hefur verið hagnýtt um aldir, enda leysti járnöld bronzöld af hólmi u .þ .b .
einu árþúsundi fyrir Krists burð . Ef til vill
verður 21 . öldin kennd við álið og nefnd
álöldin vegna víðtækrar þróunar á fram­
leiðslu áls og smíði úr áli á öldinni auk
feiki legrar aukningar á frumvinnslu og
endur vinnslu þess .
Álmelmi (blanda áls við snefilefni)2 eru
talin vera hin þriðju í röðinni yfir mik il­
væg ustu málmana, sem hagnýttir eru í iðn­
aðarskyni, næst á eftir stáli og steypu járni .
Samt tókst ekki að einangra álatóm frá
öðrum frumefnum fyrr en árið 1827, og
rafgreining súráls, Al2O3, í bráðnu krýólíti
tókst ekki fyrr en árið 1886 . Þetta er nefnt
Hall­Heroult­ferlið,3 sem í grund vallar­
atriðum er enn við lýði við framleiðslu áls .
Árið 1888 var svo fundin hagkvæm aðferð
til að framleiða súrál úr leirtegundinni báx­
íti, s .k . Bayer­aðferð, og þar með var grunn­
ur inn lagður að stórfelldri hagnýt ingu
þessa létta, endingargóða og vel rafleið andi
málms .4 Bæði Bayer­ferlið og Hall­Heroult­
ferlið eru þó orkukræf .
Framleiðslutækni áls á síðastliðnum
tæp lega 130 árum hefur tekið stórstígum
fram förum og ekki síður hagnýting þess .
Þróunin hefur leitt til gríðarlegrar fram­
leiðni aukningar, minni orkunotkunar á
hvert framleitt kg og mun minni losunar
flúor sambanda og koltvíildis (CO2) út í
and rúms loftið .
Framleiðsla áls með rafgreiningu hefur
vaxið frá árinu 1888 til 2013 úr nánast
engu og upp í um 52 Mt/a eða um 416 kt/a
að jafnaði .5 Undanfarin 30 ár hefur vöxtur
framleiðslunnar verið að jafnaði um 2% á
ári eða um 1 Mt/a .
Það er ekkert lát á eftirspurn áls í heim­
inum eins og sést á því, að árið 2013 jókst
hún um 6–7% . Kína notar langmest allra
af áli eða um 23 Mt/a eða 44% og fer enn
vaxandi . Notkun Kínverja verður bráðum
meiri en tvöföld samanlögð notkun í
Evrópu og í Norður­Ameríku . Í Kína munu
örlög álmarkaðarins ráðast .
Heimsframleiðsla ársins 2013 var 4%
meiri en árið á undan, en eftir spurnar­
aukningin varð 6–7%, og þannig gekk
aðeins á birgðirnar, sem dugði til að stöðva
verðlækkunina, en botninum var náð við
um 1600 USD/t Al .6 Verðið hafði á botni
fjármálakreppunnar 2008 þó orðið lægst