Félagsbréf - 01.12.1959, Blaðsíða 73

FÉLAGSBRÉF
71
ívinnandi verk að ætla að rekja áhrif
Njálu á óbundið mál. Það væri vel hæi;t
að ímynda sér að fáir íslendingar hefði
lifað til enda án þess að skrifa eða tala
um Njálu fyrr eða síðar.
í þessari bók Matthíasar komumst við
að furðulegustu hlutum. Til dæmis má
nefna að sumar persónur Njálu hafa ver-
ið eins konar tízkufyrirbæri sem yrkis-
efni meðal skálda á ákveðnum tímurn.
í öðru lagi komumst við að því að skáid
hafa deilt um það innbyrðis í ljóðum,
hvernig beri að skilja ákveðnar persónur.
Má þar nefna hinar miklu Hallgerðar-
deilur, þar sem sum skáldanna kepptust
við að afsaka hana á alla kanta en önnur
að níða hana niður sem mest þeir máttu.
Við komumst í kynni við ógrynni nf
Njálukvæðum — bæði góðum og lélegum.
011 eiga þau þó ýmislegt sameiginlegt.
Yfirgnæfandi meirihluti kvæðanna er ortur
um sömu persónur og sömu atriði sögunn-
ar. Flest kvæði hafa verið ort um Hall-
gerði langbrók og Gunnar Hámundarson.
í kvæðnnum hefur Gunnar jafnan verið
ívafinn ljóma hetjunnar og ættjarðarást-
arinnar. Um atburðina sem teknir hafa
verið sem yrkisefni er það að segja, að
það eru dramatísku atriðin og örlagavef-
urinn sem mest hefur verið ort um. Þa3
er ekki mikið um gamankvæði. Til dæmis
er ekki minnzt á viðskipti Kára og Björns
úr Mörk í neinu kvæði, og hafa þó allir
gaman af slíku skopi. Menn virðast hafa
litið Njálu alvarlegri augum en svo að
þeir gætu látið sér koma til hugar að
yrkja skopkvæði um hana.
Þá er að atliuga verk höfundar.
Matthías er þjóðkunnur maður fyrir
skrif sín um menn. Tel ég vafalítið að
enginn skrifi samtöl öllu kunnáttusam-
legar en hann. En það er dálítið annar
handleggur að skrifa viðtal við einn mesta
sérvitring, sem nú dvelst á meðal okkar,
en skrifa~um sértekna og takmarkaða bók-
menntagrein. Matthiasi lætur ekki vel að
feta örmjótt og grýtt einstigi fræði-
mennskunnar. Til þess er hann of fyrir-
ferðarmikill og jafnvel of fjörmikill. £f
Matthías á að fá að njóta sín í skrifum
nægir honum ekki minna en allífisbrekk-
an í allri sinni ómælisvídd, þar sem hann
getur hoppað um eins og göldróttur
krummi og numið stað, þar sem sízt er
við búizt. í þessari bók sinni er Matthías
ekki lengur hinn göldrótti spyrill, hann
er fræðari. Og um fræðara gilda aðrar
reglur en um spurningameistara. Þess
er krafizt að fræðarinn sé vísindalegur
gagnskoðari, en hann þarf ekki nauðsvn-
lega að vera skemmtilegur. Matthías er
andstæðan. Honum er það nauðsyn að
vera skemmtilegur. Ég held að Matthias
geti ekki skrifað leiðinlega bók. — Og
Matthías er blaðamaður. Hann skortir
greinilega þá andlegu kyrrð og þá ró
sem gerir bækur að fræðiritum. Þetta er
mesti galli bókarinnar. Nú skal hins vegar
vikið að kostum hennar.
Matthías hefur unnið að þessu efni lengi.
Þegar hann tók lokapróf í íslenzkum fræð-
um fjallaði ritgerð hans um Njáluskáld-
skap. Síðan hefur hann endurunnið þessa
ritgerð sína og aukið til muna. Með þess-
ari bók hefur Matthías varpað nýju Ijósi
á þátt í íslenzkri ljóðagerð sem margir
hafa ekki veitt athygli áður. Auðvitað
þekkja allir Njálukvæði Jónasar, Hann-
esar Hafsteins og fleiri, en það eru tæp-
lega margir sem haft hafa yfirsýn yiir
þennan merkilega þátt íslenzkra bók-
mennta. Auk þessa er bókin léttilega
skrifuð.
Mesta vinnan hefur auðvitað verið að safna
saman öllum þessum kvæðum og flokka
þau. Það eitt hefði nægt til að réttlæta