Morgunblaðið - 31.12.2015, Blaðsíða 25

BAKSVIÐ
Helgi Bjarnason
helgi@mbl.is
Mjólkurbílstjórar sóttu rúmlega 147
milljónir lítra mjólkur til kúabænda í
ár. Er það rúmlega 10% aukning frá
árinu á undan og tæplega 20% meira
en á árinu þar á undan. Ekki er næg-
ur markaður fyr-
ir alla þessa
mjólk innanlands
og afar lágt verð
fæst fyrir helstu
umframafurðir á
heimsmarkaði.
Óvissa er með
komandi ár, hvort
framleiðslan
heldur áfram að
aukast eða hvort
það fer að draga
úr. Formaður stjórnar MS hallast að
hinu síðarnefnda.
Mjólkurframleiðslan á síðasta ári,
2014, var met. Íslensku kýrnar
gerðu enn betur í ár og er fram-
leiðslan sú mesta sem vitað er um
frá upphafi mjólkurvinnslu á Íslandi.
Innvegin mjólk hjá mjólkursamlög-
unum hefur á þessum tveimur árum
aukist um 24 milljónir lítra.
Vanmetin geta í greininni
„Það er ótrúlegur kraftur í fram-
leiðslunni ennþá, miðað við þær for-
sendur sem við gáfum okkur. Það
kom á óvart. Greinilegt er að getan í
greininni var vanmetin,“ segir Egill
Sigurðsson, bóndi á Berustöðum og
formaður stjórnar Mjólkursamsöl-
unnar.
Ástæðan fyrir aukningunni í ár er
mikil hvatning frá mjólkuriðn-
aðinum, í kjölfar þess að sala á fitu-
ríkum vörum jókst svo mikið fyrir
fáeinum árum að erfitt var að útvega
allar afurðir fyrir innanlands-
markað. Mjólkursamsalan lýsti því
yfir að hún myndi greiða fullt verð
fyrir alla innlagða mjólk, hvort sem
hún væri innan eða utan kvóta. Þá
var reglum breytt þannig að bændur
fengu ekki fullar beingreiðslur nema
þeir fylltu kvótann. Egill segir að
þótt vorið hafi verið kalt og heyskap-
ur ekki gengið neitt sérstaklega vel,
hafi ræst úr sumrinu. Beit hafi verið
góð og gróður staðið lengi frameftir.
Þá hafi haustið líka verið gott norð-
anlands.
Framleiðslan verður töluvert um-
fram greiðslumarkið sem er stillt af
miðað við birgðastöðu og sölu.
Heildarkvótinn í ár var 140 milljónir
lítra.
Útlit er fyrir að salan í ár sam-
svari 133 milljónum lítra á fitu-
grunni og 122 milljónum lítra á pró-
teingrunni. Það þýðir að meira selst
af fituríkum afurðum eins og smjöri
og rjóma en fituminni afurðum.
Framleiðslan er orðin æði mikið
meiri en salan. Það kemur fram í
birgðasöfnun, undanrennufjalli og
smjörfjalli, eins og sést á meðfylgj-
andi mynd, því mjög lágt verð fæst
fyrir umframframleiðsluna á heims-
markaði.
Hóll eða fjall?
Undanrennufjallið er að nálgast
1.000 tonnin en þó hafa verið flutt út
420 tonn af undanrennudufti á árinu.
Egill segir að lágt heimsmarkaðs-
verð á mjólkurafurðum sé visst
áhyggjuefni og telur ekki líkur á að
úr rætist á næstu árum. Hann vill
raunar frekar líkja birgðasöfnuninni
við hóla því enn séu ekki efni til að
tala um fjöll. Þá segir hann unnið að
því að gera meiri verðmæti úr
undanrennunni með auknum út-
flutningi á skyri. Það taki tíma. Eins
sé verið að koma íslensku smjöri á
ný inn í verslanir Whole Foods Mar-
ket í Bandaríkjunum. Ekki hafi ver-
ið hægt að sinna þeim markaði allra
síðustu ár vegna smjörskorts hér
innanlands. Egill segir útlit fyrir að
gott verð fáist fyrir smjörið.
Áfram hvati til aukningar
Óvissa er með framleiðslu á kom-
andi ári, hvort hún haldi áfram að
aukast eða fari að minnka á nýjan
leik. Egill á frekar von á samdrætti.
Bendir á að aðgerðir sem farið var í,
svo sem að flýta burði, séu einskipt-
isaðgerðir sem ekki verði gripið til á
ný. Mjólkursamsalan var búin að
lofa bændum fullu afurðastöðvar-
verði út næsta ár og mun standa við
það, þótt ekki sé víst að þörf verði
fyrir framleiðsluna. Egill hvetur þó
bændur til að draga úr óhagkvæm-
ustu framleiðslunni. Á móti dregur
MS úr þeim framleiðsluhvata sem
felst í niðurgreiðslu á flutnings-
kostnaði auk þess sem Egill bindur
vonir við að slakað verði á 100%
framleiðsluskyldu.
Hann bendir á óvissuþætti í stöð-
unni. Enginn viti hvernig heyskap-
urinn gangi næsta sumar. Þá sé
slæmt að enn skuli vera óvissa um
niðurstöðu búvörusamninga bænda
og ríkisins.
Hann segir ekki æskilegt að fram-
leiðslan dragist mikið saman því þá
komi fljótt upp sama vandamál og
árið 2013 þegar ekki var til nægilegt
hráefni til að framleiða vörur fyrir
innanlandsmarkað. „Þetta er mikil
jafnvægislist. Núna er aðeins of mik-
il framleiðsla en ég held að menn
þurfi ekki að vera svartsýnir,“ segir
Egill.
Jafnvægislist í mjólkurframleiðslu
 Aldrei verið framleitt jafn mikið af mjólk frá upphafi mjólkurvinnslu á Íslandi  20% aukning á
tveimur árum  Framleitt talsvert umfram innanlandsneyslu  Lítið fæst fyrir undanrennuduft
Morgunblaðið/Kristinn
Nýtt fjós Endurnýjun er framundan í fjósum. Kröfur hafa verið auknar um
aðbúnað. Má búast við að allmargir bændur hætti og aðrir bæti við sig.
Mjólkurframleiðslan eykst
Innvegin mjólk* Birgðir í lok árs**
*milljónir lítra ** tonn *** áætlun Heimild: SAM og MS.
20
08
20
09
20
10
20
11
20
12
20
13 2013
20
14 2014
20
15 2015
12
6,
1
12
5,
6
12
3,
2
12
4,
8
12
5,
1
12
2,
9
13
3,
5
14
7,
3*
** Smjör
Undanrennuduft
275
355
5562
950
450
Egill
Sigurðsson
FRÉTTIR 25Innlent
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 31. DESEMBER 2015
Kaupfélag Skagfirðinga óskar starfsfólki,
félagsmönnum, viðskiptavinum
svo og landsmönnum öllum
velfarnaðar á nýju ári.
Þökkum viðskiptin
á árinu sem er að líða.
Kaupfélag Skagfirðinga