Morgunblaðið - 31.12.2015, Blaðsíða 52

52 STJÓRNMÁL
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 31. DESEMBER 2015
Á
árinu 2015 vorum við enn minnt á að vandamál
heimsins eru okkar vandamál. Árið hófst og því
lauk á hryðjuverkaárásum í París þar sem fjöldi
almennra borgara lét lífið. Fordæmalaus flótta-
mannastraumur hefur reynt á opin innri landa-
mæri Evrópu og þanþol Schengen-samstarfsins. Þá hefur
ofuráhersla Þýskalands og stofnana Evrópusambandsins á
niðurskurð ríkisútgjalda í öðrum evruríkjum eftir fjármála-
kreppuna ýtt undir pólitískan óstöðugleika þar og grafið undan
hófsömum stjórnmálaöflum. Afleiðingin er uppgangur öfgaafla
sem næra ótta við alþjóðasamvinnu og ala á togstreitu milli
trúarbragða og óvild í garð útlendinga, þótt við höfum sem
betur fer hingað til sloppið við þá óáran að mestu.
Það er eðlilegt við þessar aðstæður að fólk spyrji sig hvort
sú umgjörð frelsis, mannréttinda, frjálsra viðskipta og alþjóða-
samvinnu sem við höfum búið okkur hér á landi og í Evrópu
hafi brugðist.
Svar okkar jafnaðarmanna er neitandi. Við eigum að mæta
þessum erfiðu úrlausnarefnum með þá samstöðu að leiðarljósi
sem hefur tryggt velsæld, mannréttindi og frið í Evrópu frá
lokum síðari heimsstyrjaldar. Ekkert af því er sjálfgefið,
hvorki fyrir okkur né aðra. Willy Brandt sagði einu sinni: Frið-
ur er ekki allt, en allt er einskis virði án friðar. Það er rétt.
Bregðumst við vandanum
Það þarf að læra margt af röngum áherslum undanfarinna
ára. Ríki heims hefðu getað tekið fyrr á flóttamannavand-
anum. Veitt fé til mannúðaraðstoðar í nágrannaríkjum Sýr-
lands og skipulagt kerfi fyrir móttöku flóttafólks, sem hefði
veitt fólki raunverulega lífsvon og komið í veg fyrir að fólk
hætti lífi sínu og barna sinna á manndrápsfleytum á Miðjarð-
arhafinu. Nú þarf að bregðast við með öflugra landamæraeft-
irlit á ytri landamærum Evrópu og stuðningi við nágrannaríki
Sýrlands. Því þarf jafnframt að fylgja stefna um að hleypa
flóttafólki til Evrópu eftir löglegum leiðum og þá verða öll ríki
að leggja af mörkum.
Íslensk stjórnvöld eru meðal margra annarra sem aðeins
tóku við sér eftir að allt var komið í óefni og bjóða þá fram
lausnir sem engan veginn duga. Glíman við loftslagsvandann
er sama marki brennd. Hún vinnst ekki nema allir leggi af
mörkum, en viðbrögð íslenskra stjórnvalda hafa einkennst af
hálfvelgju, undanbrögðum og hiki. Hér þarf að koma fram af
meira hugrekki og myndugleik, og sýna í verki skilning á sam-
mannlegri ábyrgð andspænis flóknum úrlausnarefnum sem
ógna friði og velsæld allra – okkar líka.
Opið, frjálst Ísland
Barátta er framundan við þau fasísku ógnaröfl sem eigna
sér íslam og við eigum að styðja hana. En ofbeldi Daesh hefur
ekkert með íslam að gera og er ekki á ábyrgð múslima sem
trúarhóps. Skömminni á að skila þangað sem hún á heima. Við
eigum að mæta af hörku þeim sem boða mannfyrirlitningu og
ofbeldi, óháð kynþætti og trú. Viðbrögð okkar mega hins vegar
ekki kæfa þau lífsgildi um frelsi, umburðarlyndi, mannúð, sam-
hjálp og náungakærleik, sem ætlunin var að verja fyrir árásar-
ógninni.
Evrópuríkin öll hafa haft ómældan ávinning af samstarfi og
opnum landamærum og Ísland öðrum fremur. Öll okkar vel-
sæld byggist á aðgangi að mörkuðum og nánu alþjóðlegu sam-
starfi.
Framtíð unga fólksins
Viðureignin við afleiðingar hrunsins virðist nú að mestu að
baki. Við getum sem þjóð glaðst yfir þeim réttu ákvörðunum
sem varðað hafa þessa leið: Neyðarlögunum, samstarfinu við
Alþjóðagjaldeyrissjóðinn og lögunum frá mars 2012 sem felldu
erlendar eignir þrotabúanna undir höft. Við í Samfylkingunni
erum stolt af okkar þætti í þessu öllu, en þetta er sigur þjóð-
arinnar allrar og allir flokkar hafa komið ýmist að þessum
ákvörðunum eða úrvinnslu þeirra. Fyrir vikið bendir flest til
að við séum að lifa eitt lengsta hagvaxtarskeið Íslandssög-
unnar og að framundan séu nokkur uppgangsár.
Á næstu misserum verða þær ákvarðanir teknar sem öllu
skipta um tímalengd þessarar uppsveiflu og það hvort næsta
niðursveifla verður eðlileg hagsveifla eða mun fremur líkjast
öðru hruni. Því miður virðist sitjandi ríkisstjórn frekar hugsa
um að neyta á meðan á nefinu stendur en að hugsa til fram-
tíðar, byggja upp innviði og safna í sjóði. Fyrirhyggjuleysið er
mest áberandi þegar kemur að stóru vaxtargreininni, ferða-
þjónustunni. Gríðarleg þörf er á uppbyggingu í innviðum á
komandi árum til að taka á móti ferðamönnum, en ríkisstjórnin
hefur klúðrað því að láta notendur greiða í sameiginlega sjóði
til þeirrar uppbyggingar.
Það vekur þungar áhyggjur að þótt við séum komin vel fyrir
vind skuli ýmsar hagtölur og staðreyndir í félagslegum aðbún-
aði minna meira á krepputíma heldur en uppgangsár. Brott-
flutningur af landinu er með því mesta sem þekkst hefur,
framhaldsskólanemum fækkar, biðlistar eru eftir lífsnauðsyn-
legum lyfjum, fólk á besta aldri bíður á annað ár eftir mjaðma-
skiptum með tilheyrandi sársauka, vinnutapi og fjárhagstjóni
og ekki verið minna gert í uppbyggingu hjúkrunarheimila frá
hruni. Barnabætur og fæðingarorlof rýrna ár eftir ár og sífellt
færri njóta þeirra og eldri borgarar og öryrkjar voru látnir
sitja eftir þegar kom að hækkun lífeyris til samræmis við
lægstu laun.
Mikilvægasta verkefni stjórnmálanna á að vera að snúa
þessari þróun við. Við þurfum að nýta sóknarkraft íslensks at-
vinnulífs til að fjölga vel launuðum þekkingarstörfum, svo
unga fólkið sjái sér hag í að byggja sér framtíð á Íslandi. Við
getum ekki bæði boðið upp á lægri laun og hærri húsnæðis-
vexti en í nágrannalöndunum og líka upp á að hér sé fæðing-
arorlof, barnabætur og opinber húsnæðisstuðningur til muna
lakari en þar. Í opnum heimi erum við í samkeppni við önnur
lönd um fólkið okkar.
Almannahagur í 100 ár
Árið 2015 markaði 100 ára afmæli kosningaréttar kvenna. Á
næsta ári fögnum við 100 ára afmæli verkalýðshreyfingar og
stjórnmálasamtaka jafnaðarmanna, Alþýðusambandsins og Al-
þýðuflokksins. Þetta er hvort öðru tengt: Með almennari kosn-
ingarétti fátækra karla og eignameiri kvenna skapaðist fyrst
forsenda fyrir annars konar stjórnmálaflokkum en gömlum
forréttindaflokkum. Í heila öld höfum við barist fyrir stærstu
framfaraskrefum íslenskrar þjóðar: Almenn lýðréttindi, vinnu-
vernd, verkamannabústaðir, almannatryggingar, atvinnuleys-
istryggingar, orlofsréttindi, lífeyrisréttindi, baráttan gegn
kynbundnum launamun, aðgangur allra að menntun og heil-
brigðisþjónustu, jöfn staða karla og kvenna, umhverfisvernd,
frjáls samkeppni og barátta gegn einokun og hringamyndun
og opnun milliríkjaviðskipta. Jafnaðarmenn þróuðu allar
lausnir í húsnæðismálum sem virkuðu á síðustu öld, en þeim
hefur öllum verið fórnað af skammsýni þeirra afla sem nú sitja
við stjórn landsins.
Barátta okkar heldur áfram, sum verkefni eru eilíf og ný
verkefni verða til. Og rétt eins og svo oft áður standa átakalín-
ur íslenskra stjórnmála nú milli þeirra sem vilja opið land og
þeirra sem vilja lokað. Sumir vilja byggja múra um landið til
að verjast samkeppni, verja störf sumra á kostnað annarra og
komast hjá því að greiða samkeppnishæf laun. Svar jafn-
aðarfólks er enn sem fyrr opin landamæri, aukin verðmæta-
sköpun og viðskiptafrelsi og samstaða með meðbræðrum og
systrum um allan heim. Við trúum því enn sem fyrr að betra sé
að bæta hag allra en að byggja múra í kringum okkur sjálf,
minnug þess að allt er einskis virði án friðar.
Árni Páll Árnason, formaður Samfylkingarinnar
Morgunblaðið/Styrmir Kári
Einskis virði án friðar
Barátta okkar heldur áfram, sum verkefni
eru eilíf og ný verkefni verða til. Og rétt eins
og svo oft áður standa átakalínur íslenskra
stjórnmála nú milli þeirra sem vilja opið
land og þeirra sem vilja lokað.