Morgunblaðið - 31.12.2015, Blaðsíða 16

16 FRÉTTIRInnlent
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 31. DESEMBER 2015
Viðurkennd gæðateppi, slitsterk, ofnæmisprófuð
og samþykkt af Mannvirkjastofnun.
Óhreinindavörn sem lengir líftíma teppanna
og léttir þrif.
Stigahúsateppi
Mikið úrval!
Mælum og gerum tilboð
án skuldbindinga og kostnaðar
Ármúli 32, 108 Reykjavík
Sími 568 1888
www.parketoggolf.is
Sérverslun með teppi og parket
Haraldur Haralds-
son, gjarnan kennd-
ur við heildversl-
unina Andra hf., lést
mánudaginn 28. des-
ember. Haraldur
var fæddur 13.11.
1944 og var því 71
árs. Haraldur var
kvæntur Þóru And-
reu Ólafsdóttur,
fædd 2.3. 1948. Þau
eignuðust þrjú börn:
Ólaf, f. 18.3. 1966,
Harald Andra, f.
12.3. 1970 og Fjölni
Frey, f. 15.9. 1975.
Barnabörnin voru
sjö. Foreldrar Har-
aldar voru Jóna Ólafsdóttir og Har-
aldur Hjálmarsson. Bræður Har-
aldar eru Ólafur og Grétar sem lést
2013.
Haraldur var gagnfræðingur frá
Gagnfræðaskóla Vesturbæjar og
lauk námi við enskan verslunarskóla
1962. Hann var sölumaður hjá G. Ein-
arssyni & Co, Heildverslun Andrésar
Guðnasonar og Íslenska verslunar-
félaginu. Hann var framkvæmda-
stjóri Andra hf. frá 1970 og ávallt
kenndur við það fyrirtæki. Hann
vann þar náið með Gunnari Ólafssyni
í Fiskiðjunni. Hann var sæmdur heið-
ursorðu Póllands fyrir aðstoð við
landið að koma á viðskipta-
samböndum og sölu á íslenskum fisk-
afurðum þangað.
Haraldur stóð að
stofnun fyrsta ís-
lenska kreditkorta-
fyrirtækisins, Kred-
itkorta hf., hann var
varaformaður Alpan
á Eyrarbakka frá
stofnun og í stjórn
Félags íslenskra
stórkaupmanna. Þá
var hann í stjórn
fjölda fyrirtækja og
samtaka, meðal ann-
ars Útflutningsráðs
Íslands, Íslenska út-
varpsfélagsins og
Verslunarráðs Ís-
lands. Hann var
bankaráðsmaður í Íslandsbanka og í
stjórn Frjálsa lífeyrissjóðsins.
Haraldur var frumkvöðull á ýms-
um sviðum. Hann var meðal þeirra
fyrstu sem byggðu upp skíðaíþróttina
í Bláfjöllum, tók þátt í uppbyggingu
Hjálparsveita skáta á frumárum
þeirra, innleiddi greiðslukorta-
viðskipti á Íslandi og sat í stjórnum
fjölda fyrirtækja og félagasamtaka á
umbrotaárum íslenskra viðskipta eft-
ir haftaárin svokölluðu.
Hin síðari ár var Haraldur virkur í
hestamannafélaginu Fáki, sundhópn-
um Svarthöfðar í Árbæjarlaug og
starfaði fyrir Sjálfstæðisflokkinn í
Mosfellsbæ, þar sem hann bjó síðustu
árin.
Andlát
Haraldur Haraldsson
BAKSVIÐ
Helgi Bjarnason
helgi@mbl.is
Hrunið kom sérstaklega illa við
ungt fólk. Þrátt fyrir að ungt fólk
afli nú almennt hærri tekna en
jafnaldrar þess gerðu fyrir 20 ár-
um skuldar það meira og á minna í
eignum sínum. Umtalsverður hluti
ungs fólks og
fólks sem er að
nálgast miðjan
aldur á ekki
neitt, samkvæmt
skattskýrslu. Þá
hefur munur á
eignastöðu
þeirra ríkustu og
fátækustu aukist
á síðustu tveimur
áratugum.
Eignir og skuldir einstaklinga
hafa vaxið mikið á tveimur áratug-
um. Páll Kolbeins, rekstrarhag-
fræðingur hjá Ríkisskattstjóra,
greinir þróunina ítarlega í grein í
fréttablaði embættisins, Tíund.
Landsmenn töldu fram á skatt-
framtölum 4.213 milljarða króna
eignir í lok árs 2014. Á móti eign-
um stóðu skuldir upp á tæplega
1.768 milljarða. Skuldlausar eignir
voru því 2.445 milljarðar króna.
Eignirnar höfðu meira en tvö-
faldast að raunvirði frá árinu 1994
en skuldirnar enn meira. Skuld-
lausar eignir höfðu aukist um 1.211
milljarða á þessum árum eða um
98%.
Páll bendir á að ráðstöfunar-
tekjur einstaklinga hafi hækkað
um 515 milljarða á þessu tímabili,
rúmlega tvöfaldast að raunvirði.
„Það ætti því að vera óhætt að full-
yrða að landsmenn séu ríkari í dag
en þeir voru fyrir tuttugu árum,“
skrifar hann.
Afleiðing þjóðfélagsbreytinga
Verulegar sviptingar hafa orðið á
þessum tuttugu árum. Það sést
þegar Páll skiptir áratugunum
tveimur upp í afmörkuð tímabil.
Framan af var hægur vöxtur eigna
sem fór vaxandi og varð síðan mik-
ill þegar leið að hruni. Í hruninu
lækkaði matsverð eigna og eigið fé
landsmanna rýrnaði um þriðjung.
Eigið fé fólks í aldurshópnum 25 til
35 ára þurrkaðist út. Fólk í eldri
aldurshópunum stóð hrunið betur
af sér. Síðasta skeiðið, frá 2010 til
2014, nefnir Páll endurreisnina. Á
þeim tíma fóru eignir og eigið fé að
aukast aftur. Eigið fé yngri hóps-
ins hefur á þeim tíma aukist hrað-
ar en þeirra eldri. Stór hluti skýr-
ingarinnar á þessum færslum á
milli aldurshópa er væntanlega
þróun íbúðaverðs sem er stærsti
liðurinn í eignamyndum ein-
staklinga á Íslandi.
Skipting eigna í landinu hefur
breyst umtalsvert á síðustu 20 ár-
um, samkvæmt grein Páls. Eignir
hafa aukist og skuldir sömuleiðis.
Það eru þó ekki eignir og skuldir
sömu hópanna sem hafa aukist.
Munur á hreinni eign hefur því
aukist. Þá hafa eignir þeirra sem
eldri eru aukist meira en eignir
þeirra sem eru yngri. „Á aðra
höndina endurspeglar þetta
ákveðnar þjóðfélagsbreytingar en á
hina höndina má segja að hér sé
um að ræða afleiðingu þróunar
eigna og skulda í þjóðfélaginu á
síðustu 20 árum þar sem unga fólk-
ið kemur seint og skuldugt út á
vinnumarkaðinn og tekur sér síðan
á herðar enn meiri skuldir til að
geta flutt að heiman, stofnað fjöl-
skyldu og komið sér upp þaki yfir
höfuðið. Þeir sem eiga húsnæði
græða þannig á rýmri fjárráðum
þeirra sem þurfa eða vilja kaupa
húsnæði,“ skrifar Páll.
Fasteignaverð skýrir margt
Þær breytingar sem orðið hafa á
íslensku samfélagi birtast með
skýrum hætti í eignastöðu fólksins
í landinu. Páll segir að hvort held-
ur litið er til tiltölu eða hreinna
fjármuna hafi auðugasta fólkið árið
2014 átt meiri skuldlausar eignir
en auðugasta fólkið 1994. Lands-
menn skulda meira en þeir gerðu
fyrir 20 árum. Margir hafi lifað um
efni fram. Á sama tíma hafi aðrir
uppskorið ríkulega og ávaxtað fé
sitt.
„Munur á þeim ríkustu og þeim
fátækustu hefur aukist. Fasteignir
hafa hækkað í verði sem hefur þýtt
að þeir sem eiga eignir ávaxta sitt
pund á meðan hinir sökkva sér í
skuldir til að geta keypt af þeim
sem eiga eignir. Þeir eldri hagnast
en unga fólkið tekur sér á herðar
þyngri byrðar. Þessi breyting hef-
ur leitt til þess að eldra fólk á nú
stærri hlut skuldlausra eigna í
landinu en fyrir 20 árum,“ skrifar
Páll.
Eiga bara skuldir
Hrunið kom sérstaklega illa við
ungt fólk. Þrátt fyrir að ungt fólk
afli nú almennt hærri tekna en
jafnaldrar þess gerðu fyrir 20 ár-
um skuldar það meira og á minni
eignir. Umtalsverður hluti ungs
fólks og fólks sem er að nálgast
miðjan aldur á ekki neitt, sam-
kvæmt skattskýrslu.
„Það er reyndar umhugs-
unarvert að margir sem eru að
nálgast miðjan aldur eiga ekki að-
eins minni eignir en forverar
þeirra á sama aldri gerðu fyrir 20
árum heldur eiga þeir ekkert ann-
að en skuldir. Það má ætla að
þessu fólki takist að reka skuld-
irnar með vinnu og því er útlit fyr-
ir að talsverðar breytingar verði á
högum þessa fólks þegar starfs-
þrekið dvínar og tekjurnar
minnka,“ segir Páll Kolbeins.
Margir eiga ekkert annað en skuldir
 Eignir og skuldir einstaklinga síðustu 20 ár greindar í Tíund  Hrunið kom illa við ungt fólk
 Munur á eignastöðu þeirra ríkustu og fátækustu aukist  Þeir sem eiga fasteignir hagnast
Páll Kolbeins
Hrein eign einstaklinga
Heimild: Tíund
Eignir og skuldir einstaklinga
3.500
3.000
2.500
2.000
1.500
1.000
500
0
6.000
5.000
4.000
3.000
2.000
1.000
0
19
92
19
96
20
00
20
02
20
04
20
06
20
10
20
08
20
12
20
01
20
03
20
05
20
09
20
07
20
11
20
13
20
14
19
94
19
98
19
93
19
97
19
95
19
99
19
92
19
96
20
00
20
02
20
04
20
06
20
10
20
08
20
12
20
01
20
03
20
05
20
09
20
07
20
11
20
13
20
14
19
94
19
98
19
93
19
97
19
95
19
99
Hrein eign
SkuldirEignir
Morgunblaðið/Ómar
Íbúðir Þeir sem eiga fasteignir, fólk í eldri hópunum, hagnast á því að selja
eignir sínar til unga fóksins sem þarf eða vill kaupa sér íbúðarhúsnæði.