Morgunblaðið - 31.03.2016, Page 57

Morgunblaðið - 31.03.2016, Page 57
57 MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 31. MARS 2016 Á fljúgandi ferð Ungur og fjörlegur hjólabrettakappi á fleygiferð fyrir ofan kunnuglegan skugga í miðborg Reykjavíkur í gær þegar blessuð sólin gladdi borgarbúa með geislum sínum. Golli Tveir fyrrverandi umhverfisráðherrar, Júlíus Sólnes og Eið- ur S. Guðnason, skrif- uðu grein í Morg- unblaðið í síðustu viku (23. mars) undir fyrirsögninni Tilurð umhverfisráðuneyt- isins. Tilefnið eru um- mæli Sigríðar Önnu Þórðardóttur, fyrr- verandi umhverfisráðherra, um hlut Sjálfstæðisflokksins í tilkomu ráðuneytis umhverfismála, þar sem hún taldi flokk sinn hafa ver- ið í fararbroddi. Það fær vissulega ekki staðist eins og greinarhöf- undar benda á. Það er líka rétt hjá þeim að stofnun umhverf- isráðuneytis hafði dregist úr hömlu hérlendis, en ekki minnist ég þess að Alþýðuflokkurinn og Borgaraflokkurinn sem þeir fé- lagar voru ráðherrar fyrir 1990- 1993 hafi lagt sérstaka áherslu á stofnun slíks ráðuneytis árin og áratugina þar á undan. Tillaga um umhverfis- ráðuneyti 1972 Alþingi samþykkti ný og fram- sækin náttúruverndarlög 1971. Forgöngumaður um þá löggjöf var Eysteinn Jónsson, fyrrverandi for- maður Framsóknarflokksins, sem tók að sér for- mennsku í Náttúru- verndarráði 1972- 1978. Aðrir fulltrúar í ráðinu voru kosnir á fjölskipuðu Nátt- úruverndarþingi, sem haldið var þriðja hvert ár og skipað var m.a. fulltrúum frjálsra félagasam- taka. Á þinginu 1972 flutti undirritaður sem fulltrúi Náttúruverndar- samtaka Austurlands (NAUST) svofellda tillögu: „Náttúruverndarþing beinir þeim eindregnu tilmælum til Alþingis að það kjósi nefnd til að endur- skoða og samræma alla löggjöf varðandi umhverfismál með það fyrir augum, að stjórn þeirra verði falin sérstöku umhverfisráðu- neyti.“ Við flytjendur tillögunnar nefndum auk klassískrar nátt- úruverndar „allt það er varðar mengun lofts, láðs og lagar, land- nýtingu og skipulag hverskonar“. (Sjá ritið Vistkreppa eða nátt- úruvernd. Reykjavík 1974, s. 179- 182.) Andmæli gegn tillögunni komu einkum frá embætt- ismönnum og fulltrúum opinberra stofnana, en þingið samþykkti til- löguna svo breytta: „Nátt- úruverndarþing beinir þeim ein- dregnu tilmælum til Náttúru- verndarráðs, að það beiti sér fyrir því við ríkisstjórn, að endurskoðuð og samræmd verði löggjöf um um- hverfismál og verði kannað, hvort þau megi sameina undir eina yfir- stjórn.“ Náttúruverndarráð hélt málinu vakandi Náttúruverndarráð fylgdi þess- ari samþykkt eftir, sendi hana forsætisráðuneytinu og minnti oft á hana síðan. Til þessa má m.a. rekja tilkomu stjórnskipaðrar nefndar í mars 1975 til að endur- skoða og samræma ákvæði laga um umhverfis- og mengunarmál, en að tillögu hennar lagði Gunnar Thoroddsen félagsmálaráðherra fram frumvarp á Alþingi vorið 1978 þar sem lagt var til að sér- stök stjórnardeild, umhverfis- máladeild, færi með yfirstjórn um- hverfismála. Frumvarp þetta hlaut ekki byr í þinginu né heldur kom til framkvæmda ákvörðun rík- isstjórnar um að vista málaflokk- inn í félagsmálaráðuneytinu. Til- raunir annarra ráðherra á níunda áratugnum, Svavars Gestssonar og Alexanders Stefánssonar, um að fá sameinandi stjórn yfir um- hverfismálin runnu líka út í sand- inn, ekki síst vegna kerfislægrar andstöðu embættismanna og skiln- ingsleysis innan stjórnmálaflokk- anna. Helst var stuðning að hafa úr röðum Alþýðubandalags og Samtaka um kvennalista eftir að þau síðarnefndu komu fram á sjónarsviðið, en verkalýðshreyf- ingin lét sig umhverfismálin litlu varða. Stjórnvöld rumskuðu seint og um síðir Síðla á níunda áratugnum var Ísland orðið eins og nátttröll í stjórn umhverfismála í sam- anburði við önnur norræn ríki og flest önnur þróuð ríki. Í stjórn- arsáttmála ríkisstjórnar Þorsteins Pálssonar 1987 var að vísu vikið að umhverfisráðuneyti og í stefnu- yfirlýsingu stjórnar Steingríms Hermannssonar sem við tók haustið 1988 var fjallað um stofn- un slíks ráðuneytis. Undirritaður fór að beiðni stjórnvalda í nóv- ember 1988 til Noregs og Dan- merkur til að safna gögnum um skipulag þarlendra umhverfisráðu- neyta og stjórnsýslu og lagaum- hverfi sem þeim tengdist. Upp- skera úr þeirri ferð var meðal efnis sem gekk til nefndar sem skipuð var sumarið 1989 til að semja frumvarp um stofnun sjálf- stæðs umhverfisráðuneytis. Póli- tískt lag til að koma ráðuneytinu á fót og fjölga ráðherrum gafst ári síðar með þátttöku Borgaraflokks- ins í ríkisstjórn Steingríms haust- ið 1989 og 23. febrúar 1990 varð umhverfisráðuneytið til með breytingu á lögum um Stjórn- arráðið. Setning reglugerðar um ráðuneytið dróst hins vegar til 7. júní 1990, m.a. vegna togstreitu um málaflokka sem undir það skyldu heyra. Í ljós kom að land- græðsla og skógrækt fylgdu þá ekki með og það var fyrst árið 2008 að þessir málaflokkar voru loks færðir undir ráðuneyti um- hverfismála. Enn eiga umhverfismál undir högg að sækja Tilvist umhverfisráðuneytisins í aldarfjórðung hefur löngu staðfest gildi þess að sjálfstætt ráðuneyti fjalli um þetta mikilvæga svið. Mikið vantar þó á að málaflokk- urinn njóti þess skilnings og stuðnings sem nauðsyn krefur. Á það jafnt við um vægi í stjórnkerf- inu og fjárveitingar. Ekki færri en tíu ráðherrar hafa stýrt ráðuneyt- inu þennan tíma, flestir vel mein- andi en fæstir notið þess stuðn- ings sem þarf. Enn er langt í land með að lífsnauðsynlegt jafnvægi náist í samskiptum mannsins við umhverfið og sjálfbær þróun á enn hvarvetna á brattann að sækja. Eftir Hjörleif Guttormsson »Mikið vantar enn á að umhverfismálin njóti þess skilnings og stuðnings sem nauðsyn krefur. Hjörleifur Guttormsson Höfundur er náttúrufræðingur. Síðborið umhverfisráðuneyti og veik staða þess hérlendis

x

Morgunblaðið

Direct Links

If you want to link to this newspaper/magazine, please use these links:

Link to this newspaper/magazine: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Link to this issue:

Link to this page:

Link to this article:

Please do not link directly to images or PDFs on Timarit.is as such URLs may change without warning. Please use the URLs provided above for linking to the website.

Actions: