Orð og tunga - 01.06.1998, Page 13

Mörður Ámason:
Endurútgáfa íslenskrar orðabókar:
Stefna - staða - horfur
Þegar Bókaútgáfa Menningarsjóðs var lögð niður árið 1992 ákvað Mál og menning að
kaupa íslenska orðabók Arna Böðvarssonar. Það var frá upphafi markmið forlagsins að
gefa út nýja endurskoðaða útgáfu, og það verk er nú hafið, meðal annars í samvinnu við
Orðabók Háskólans. Mitt erindi hér er að fjalla um þau grundvallarsjónarmið sem liggja
að baki þessari endurskoðun af okkar hálfu, reifa nokkur af vandamálunum við slíka
endurskoðun einsog þau koma mér fyrir sjónir og segja frá helstu stefnuákvörðunum
sem liggja fyrir um þetta verk.
Fyrsta útgáfa íslenzkrar orðabókar handa skólum og almenningi (hér eftir IO),
einsog hún hét upphaflega, kom út árið 1963, og þetta var fyrsta almenna íslenska
orðabókin. Það er erfitt fyrir okkur sem þá vorum ekki komin til vits og ára að skilja
hvernig menn komust áður af án slíkrar bókar, hvort sem um var að ræða skóla eða
almenning. Þegar verið er að takast á við þriðju útgáfu hálfum fjórða áratug síðar getur
þó einmitt verið gagnlegt að íhuga hvemig menn björguðu sér án íslensk-íslenskrar
orðabókar, vegna þess að þær aðstæður mótuðu verklag og útgáfustefnu frumherjanna,
Arna Böðvarssonar, ritstjórabókarinnar, og samverkamanna hans.
Hvað var til?
Miðaldafræðingar gera sér stundum að leik að reyna að skyggnast um í bókasöfnum
fomra rithöfunda og ritstjóra, geta sér til um hverjar bækur hafi verið í hillu hjá Snorra
Sturlusyni og höfundi Njálu. Ef við reynum að skoða á svipaðan hátt í bókaskápinn hjá
áhugamanni um íslensku á árunum í kringum 1960 — meðal annars með hjálp hinnar
ágætu samantektar Guðrúnar Kvaran um orðabækur og orðasöfn — þá vitum við semsé
að þessi áhugamaður okkar á enga almenna íslenska orðabók. Öndvegi í orðabókasafni
hans skipar Blöndalsbók, sem er mikil náma, en samt íslensk-dönsk bók frá um 1920.
Viðbætinn á hann ekki, hann kemur ekki út fyrr en á sama ári og Árnapostilla. Okkar
1