Orð og tunga - 01.06.2011, Page 63

Guðrún Kvaran: Hallgrímur Scheving og tökuorðin
53
inu eru listar með upptalningu á aðkomuorðum frá a-þ, oftast án
skýringa, en strikað er yfir alla dálkana með lóðréttu striki. Af því má
draga þá ályktun að þetta kver hafi að geyma fyrstu lista sem síðan
hafi verið hreinritaðir. Síðan tekur við uppskrift úr bókstafnum a og
er heimild og blaðsíðutal við mörg orðanna, t.d. „Fél. R." fyrir Ný
félagsrit og „Milt." fyrir þýðingu Jóns Þorlákssonar á Paradísarmissi
Miltons en hún var gefin var út 1828.
í bögglinum liggja, auk kversins sem þegar er nefnt, sex kver
merkt I-V og VII. Kverin virðast einhvern tíma hafa verið í eigu
Hins íslenska bókmenntafélags sem gæti bent til þess að félagið hafi
fengið þau til skoðunar. Á fyrsta kverið er skrifað „Florilegium Dr.
H. Scheving skrifað af Magnúsi Grímssyni". Framan á vantar fl-ið og
hefst hreinritið á sögninni að baldýra.
Kver I er á fyrsta blaði merkt VII og hefst það á nertugur og endar á
þýðverskur. Kver II hefst aftur á móti á b, þ.e. besækja, og kver V endar á
kærkominn. í kveri VI ættu að vera orð sem hefjast á l og m. Þau eru þó
ekki með öllu glötuð því að í ómerkta kverinu sem ég nefndi að ofan
er listi með orðum frá lakk til Löibomma á skipi og máfur til múðra sem
ætla má að hafi verið hreinrituð í kveri númer VI.
Lítið er um að orð séu merkt staðbundin. Það er þó gert við orðið
bródolía. Við það stendur „Álptnesingamál - gjöra einhverja bródolíu
= gjöra skandala". Orðið er ekki í orðabók BH. ÁBIM setur það undir
flettuna brotalía og gefur einnig myndina brótolía en merkir þær ekki
sem staðbundið mál. Engin dæmi fundust í Tm. Þarna er um afbökun
að ræða á danska orðinu badulje eða frekar eldri hliðarmynd þess
bredulje sem fengin er að láni í dönsku úr frönsku bredouille (ODS
1:1010).
Annað orð er sögnin að bringa en um hana skrifar Hallgrímur:
„Brínga; d. bringe; ísl. bera. Að brínga rétt í skip, og annað þess-
háttar, segja Ólafsfirðíngar - að brínga í og úr skipi Ólafs- og Arnar-
fjarðarmál."
Finnbogi Guðmundsson benti á að Gísli Magnússon hefði hrein-
ritað hluta orðasafnsins (1970:168). Gísli þessi varð stúdent frá Bessa-
staðaskóla 1839 og kennari við skólann 1845-1846 (Páll Eggert Ólason
II, 1949:70). Ekki eru heimildir um hvenær Gísli á að hafa unnið að
hreinrituninni en hugsanlega hafa þeir Magnús fengist við hana
á þeim tíma þegar báðir voru á Bessastöðum. Á kver V er skrifað:
„Magnús Grímsson. Orðasafn (með innskotsorðum eftir Gísla skólak.
Magnússon)," en ef betur er að gáð eru viðbætur með sömu rithönd
í öllum kverunum.