Orð og tunga - 01.06.2011, Síða 131

Orð og tunga - 01.06.2011, Síða 131
Jón Axel Harðarson: Um orðið járn í fornnorrænu 121 cluster rn or the rhyming is 'imperfect' in the sense that the vowel length is not the same in both of the rhyming syllables (or, more accurately stems). In this connection it should be taken into account that very few words could form a 'perfect' rhyme with iárn, due to the rarity of the sound sequence árn. It has been maintained that the East Nordic languages demand the Old Norse form iarn, but that is a misunderstanding. In the First Grammatical Treatise the form iárn was written <eám>. The author discusses this writing but has difficulties supporting it with arguments. He refers to poetry where, according to his statement, the disyllabic form was pronounced with an initial e and not i. This pronunciation is not original. The Nordic people who borrowed the Old Irish word iarn perceived its articulation as [ijam]. Since the word early suffered contraction in normal speech, in the 12th century it was no longer known how the disyllabic form had previously been pronounced. The reason why the author preferred to write words like iárn and iór with e rather than with i, i.e. eárn, eór, is graphemic. In the first half of the 12th century forms like féar, séa, séom and tréom were contracted to fiár, siá, sióm and trióm. The author knew many examples of both uncontracted and contracted forms and was well aware that iá and ió often came from éa and éo, resp. Graphic conservatism caused many to write the contracted forms as if they were uncontracted. And since the semivowel [j] of rising diphthongs like iá and ió was often written e, this manner of spelling could become generalized so that all rising diphthongs beginning with [j], regardless of their origin, were affected by it. In the First Grammatical Treatise this seems to be the case. The Germanic and Celtic words for 'iron' are most probably connected with Skr. isirá- 'strong, powerful, quick, fast' and Gk íepcx; / íapó; / tpó; 'vigorous, strong, holy' and denoted 'the strong (metal)', i.e. the hard metal in comparison with other metal types (esp. bronze). The morphological relationship of these words is as follows: IE *hjish2-ró- 'strong, powerful, quick, etc.' (Skr. isirá-, Gk tpcx;) —>■ *hfsh2-eró- 'id.' (Gk iapó;, which later changed into íepó;, the Celtic river name Isará, the Ogam Ir. man's name IARI (Gen.), Olr. íaru 'weasel, squirrel' < *isarön-) —> *h2ish2-er-nó- 'id.' (Proto- Celt. *isarno-) —> *h2éish2-er-no- (Proto-Germ. *eisarna- > *isarna-). The difference between the stem forms in Celtic and Germanic is to be explained by recognizing that Proto-Celt. *isarno- originally was an adjective meaning 'powerful, strong', whereas Proto-Germ. *eisarna- was a substantive derived from the same adjective by means of accent shift and vrddhi. In fact, it is uncertain how old this derivation is, and therefore it would be more cautious to describe it as follows: adj. *(hfis(h2)arnó—> subst. *(hféis(h2)arno-. The Old Irish word, which the Nordic people borrowed, developed from Proto- Celtic in the following way: *isarnon > Prim. Ir. *iharnan > *eharnan > *earna > Olr. iarn. It is uncertain whether ON ísarn is a Germanic inheritance or a borrowing from West Germanic. Jón Axel Harðarson Hugvísindasvið Háskóla íslands IS-101 Reykjavík, ÍSLAND jonaxelh@hi.is
Síða 1
Síða 2
Síða 3
Síða 4
Síða 5
Síða 6
Síða 7
Síða 8
Síða 9
Síða 10
Síða 11
Síða 12
Síða 13
Síða 14
Síða 15
Síða 16
Síða 17
Síða 18
Síða 19
Síða 20
Síða 21
Síða 22
Síða 23
Síða 24
Síða 25
Síða 26
Síða 27
Síða 28
Síða 29
Síða 30
Síða 31
Síða 32
Síða 33
Síða 34
Síða 35
Síða 36
Síða 37
Síða 38
Síða 39
Síða 40
Síða 41
Síða 42
Síða 43
Síða 44
Síða 45
Síða 46
Síða 47
Síða 48
Síða 49
Síða 50
Síða 51
Síða 52
Síða 53
Síða 54
Síða 55
Síða 56
Síða 57
Síða 58
Síða 59
Síða 60
Síða 61
Síða 62
Síða 63
Síða 64
Síða 65
Síða 66
Síða 67
Síða 68
Síða 69
Síða 70
Síða 71
Síða 72
Síða 73
Síða 74
Síða 75
Síða 76
Síða 77
Síða 78
Síða 79
Síða 80
Síða 81
Síða 82
Síða 83
Síða 84
Síða 85
Síða 86
Síða 87
Síða 88
Síða 89
Síða 90
Síða 91
Síða 92
Síða 93
Síða 94
Síða 95
Síða 96
Síða 97
Síða 98
Síða 99
Síða 100
Síða 101
Síða 102
Síða 103
Síða 104
Síða 105
Síða 106
Síða 107
Síða 108
Síða 109
Síða 110
Síða 111
Síða 112
Síða 113
Síða 114
Síða 115
Síða 116
Síða 117
Síða 118
Síða 119
Síða 120
Síða 121
Síða 122
Síða 123
Síða 124
Síða 125
Síða 126
Síða 127
Síða 128
Síða 129
Síða 130
Síða 131
Síða 132
Síða 133
Síða 134
Síða 135
Síða 136
Síða 137
Síða 138
Síða 139
Síða 140
Síða 141
Síða 142
Síða 143
Síða 144
Síða 145
Síða 146
Síða 147
Síða 148
Síða 149
Síða 150
Síða 151
Síða 152
Síða 153
Síða 154
Síða 155
Síða 156
Síða 157
Síða 158
Síða 159
Síða 160
Síða 161
Síða 162
Síða 163
Síða 164
Síða 165
Síða 166
Síða 167
Síða 168
Síða 169
Síða 170
Síða 171
Síða 172
Síða 173
Síða 174
Síða 175
Síða 176
Síða 177
Síða 178
Síða 179
Síða 180
Síða 181
Síða 182
Síða 183
Síða 184
Síða 185
Síða 186
Síða 187
Síða 188
Síða 189
Síða 190
Síða 191
Síða 192
Síða 193
Síða 194

x

Orð og tunga

Beinleiðis leinki

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Orð og tunga
https://timarit.is/publication/1210

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.