Orð og tunga - 01.06.2011, Síða 173

Orð og tunga - 01.06.2011, Síða 173
Mörður Árnason: Ásgeir, Orðsifjabókin og ÍO 1983 163 að don hlýtur að vera samheiti við linun. Önnur dæmi um nafnorðið í rímum eru frá 17. öld en líkast til í merkingunni 'búnaður, framkoma', sbr. 1 don í Osb. Einkennilegt má teljast að höfundar Í02 og Osb. skuli ekki hafa tekið tillit til eina dæmisins í Rms. um sögnina dona, og má þó ætla að sá seðill sé skráður í tæka tíð. Þetta er úr smásögu eftir Guðmund Hagalín sem fyrst birtist 1934 en var orðtekin eftir 1960: „Hann donaði nú held ég af hestinum, gamli maðurinn." - það er að segja datt af baki (GHagalMannlnátt., 131). Báru þó frumherjar Orðabókarinnar ómælda virðingu fyrir Hagalín sem heimildarmanni um orðfæri, og merkingin virðist falla vel að dæminu frá Akureyri. Nokkrum fróðleiksmolum enn skal hér haldið til haga um þessi orð. í leiðréttingum og viðbótum við Blöndalsbók (Tillæg og rettelser) er lesandi beðinn að bæta þessu við flettuna don í meginmáli, þar sem aðeins kemur fram sambandið lon og don: „liggja d. (el. dún) (= veikur í rúminu), ligge syg i Sengen" (bls. 1015). Engin heimild er tilgreind, en í samskonar viðbætisklausu undir dún er þetta sagt að vestan, „(Vf.)". Þetta hefur Blöndal úr einni af vasabókum Björns M. Ólsens (bók XXI, bls. [4]), og er líklegt að don-dæmið sé þaðan líka, en sá hluti orðasafnsins í vasabókunum sem ekki telst staðbundinn er enn nokkuð óárennilegur til leitar.16 Þessi orðnotkun finnst ekki í öðrum tiltækum heimildum, og virð- ist ekki eiga sér danska fyrirmynd. Manni rétt dettur í hug að úr því hægt er að liggja don/dún sé líka hægt að liggja á dún - getur verið að Jónas Hallgrímsson (1989 1:30) sé þá eitthvað slappur í rúminu sumardagsmorguninn fyrsta 1828 þegar hann vill að dagurinn fari að drífa sig frá Kamtsjatka? - „Lengur eg ei ligg á dún / en læt nú strax fara' að hringja til tíða." Um sögnina dona eru tvær ritheimildir í viðbót. Önnur er í Slangur- orðabókinni frá 1982. Þar er dona eða dona uppi sagt merkja „gefast upp, daga uppi" og tilfært þetta dæmi: „vörubíllinn donaði í brekkunni og við komumst fram úr." í seðlasafni bókarinnar sést að þetta er haft eftir Sigurði Jónssyni málfræðingi og tölvumanni í Reykjavík (f. 1952). Merkingin hjá Sigurði rímar ágætlega við dæmi Hagalíns. Beinteinssonar, en það kallar hann gagaravillu skávíxlhenda og sniðstiklaða. Tölvuskeyti 9. apríl 2010. 16 Heimildin fannst með aðstoð efnisyfirlits í grein Guðrúnar Kvaran (2001) um vasabækur Bjöms. Færsla hans er svona: „dún, adv. liggja dún. Jeg lá dún í 4 daga = lá í rúminu (sbr. e. down). Vf." Enska tengingin er athyglisverð.
Síða 1
Síða 2
Síða 3
Síða 4
Síða 5
Síða 6
Síða 7
Síða 8
Síða 9
Síða 10
Síða 11
Síða 12
Síða 13
Síða 14
Síða 15
Síða 16
Síða 17
Síða 18
Síða 19
Síða 20
Síða 21
Síða 22
Síða 23
Síða 24
Síða 25
Síða 26
Síða 27
Síða 28
Síða 29
Síða 30
Síða 31
Síða 32
Síða 33
Síða 34
Síða 35
Síða 36
Síða 37
Síða 38
Síða 39
Síða 40
Síða 41
Síða 42
Síða 43
Síða 44
Síða 45
Síða 46
Síða 47
Síða 48
Síða 49
Síða 50
Síða 51
Síða 52
Síða 53
Síða 54
Síða 55
Síða 56
Síða 57
Síða 58
Síða 59
Síða 60
Síða 61
Síða 62
Síða 63
Síða 64
Síða 65
Síða 66
Síða 67
Síða 68
Síða 69
Síða 70
Síða 71
Síða 72
Síða 73
Síða 74
Síða 75
Síða 76
Síða 77
Síða 78
Síða 79
Síða 80
Síða 81
Síða 82
Síða 83
Síða 84
Síða 85
Síða 86
Síða 87
Síða 88
Síða 89
Síða 90
Síða 91
Síða 92
Síða 93
Síða 94
Síða 95
Síða 96
Síða 97
Síða 98
Síða 99
Síða 100
Síða 101
Síða 102
Síða 103
Síða 104
Síða 105
Síða 106
Síða 107
Síða 108
Síða 109
Síða 110
Síða 111
Síða 112
Síða 113
Síða 114
Síða 115
Síða 116
Síða 117
Síða 118
Síða 119
Síða 120
Síða 121
Síða 122
Síða 123
Síða 124
Síða 125
Síða 126
Síða 127
Síða 128
Síða 129
Síða 130
Síða 131
Síða 132
Síða 133
Síða 134
Síða 135
Síða 136
Síða 137
Síða 138
Síða 139
Síða 140
Síða 141
Síða 142
Síða 143
Síða 144
Síða 145
Síða 146
Síða 147
Síða 148
Síða 149
Síða 150
Síða 151
Síða 152
Síða 153
Síða 154
Síða 155
Síða 156
Síða 157
Síða 158
Síða 159
Síða 160
Síða 161
Síða 162
Síða 163
Síða 164
Síða 165
Síða 166
Síða 167
Síða 168
Síða 169
Síða 170
Síða 171
Síða 172
Síða 173
Síða 174
Síða 175
Síða 176
Síða 177
Síða 178
Síða 179
Síða 180
Síða 181
Síða 182
Síða 183
Síða 184
Síða 185
Síða 186
Síða 187
Síða 188
Síða 189
Síða 190
Síða 191
Síða 192
Síða 193
Síða 194

x

Orð og tunga

Beinleiðis leinki

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Orð og tunga
https://timarit.is/publication/1210

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.