Tímarit hjúkrunarfræðinga - 01.05.2001, Blaðsíða 40

^Uev’ður IAÆs{A[\)AÚtAs{Í
5]úWómuv keiw.s Ávið JLOJLOZ
Geðsjúkdómar og geðröskun eru rmeðai algengustu sjúk-
dóma á íslandi. í heilbrigðisáætlun til ársins 2010 er talið
að 22% þjóðarinnar verði fyrir einhvers konar geðröskun.
Því má gera ráð fyrir að um 50.000 íslendingar, fimm ára
og eldri, þjáist af einhvers konar geðtruflunum á hverjum
tíma. Sjálfsvígum hjá ungum karlmönnum hefur fjölgað frá
1981-2000. Eitt af forgangsverkefnum heilbrigðisáætlunar
til ársins 2010 er að dregið verði úr tíðni sjálfsvíga um 25%
og dregið úr tíðni geðröskunar um 10%. Geðsjúkdómar
og geðröskun kosta samfélagið meira en flestir aðrir sjúk-
dómar því meira en fjórðungur þeirra sem fá fullan örorku-
lífeyri fá hann vegna geðröskunar.
Langtíðasta geðröskunin er svokölluð þunglyndis-
röskun og má því gera ráð fyrir að markmið heilbrigðis-
áætlunar muni að langstærstum hluta beinast að þessum
hópi einstaklinga. Alþjóðaheilbrigðismálastofnunin hefur
spáð því að þunglyndi verði næstalvarlegasti sjúkdómur
heims árið 2020, en þunglyndi er nú talið vera í þriðja til
fjórða sæti með tilliti til fötlunar og vanlíðanar.
Ýmsar upplýsingar er að finna á netinu um þunglyndi,
svo sem á slóðunum www.landlaeknir.is,www.persona.is,
www.ged.is og www.netdoktor.is. Á fræðsluvef land-
læknisembættisins segir m.a. í samantekt Þórðar Sig-
mundssonar, geðlæknis, að
talið sé að einn af hverjum
fimm einstaklingum muni þjást
af þunglyndi sem krefjist með-
ferðar einhvern tímann á
lífsleiðinni. Hann nefnir einnig
helstu einkenni þunglyndis:
• Breyting á útliti og hegðun.
• Dapurlegt yfirbragð.
• Tregða í tali og hreyfingum. Breyting á hugarástandi,
tilfinningum.
• Lækkað geðslag, depurð.
• Kvíði, grátköst, óróleiki eða pirringur.
• Oft dægursveifla, verri að morgni eða kveldi. Truflun á
hugsun.
• Einbeitingarleysi og gleymni.
• Mikil vanmáttarkennd og vonleysi.
• Sektarkennd og sjálfsásökun.
• Svartsýni.
• Framtaksleysi. Truflun á líkamsstarfsemi.
• Þreyta, slen.
• Svefntruflanir, oftast svefnleysi en stundum aukin
svefnþörf.
• Minnkuð matarlyst og megrun en stundum aukin
matarlyst og þyngdaraukning.
• Minnkuð kynhvöt.
í samantekt Ólafs Bjarnasonar, sérfræðings í geðlækn-
ingum á www.netdoktor.is, segir m.a. að margt bendi til
þess að truflun sé á boðefnum í heila hjá fólki með þung-
lyndi. Þannig sé minna af boðefninu noradrenalini en
eðlilegt geti talist. Orsökin sé óþekkt en arfgengir þættir
varðandi stjórn boðefnanna búi þar líklega að baki. Aðrir
þættir, svo sem sálræn áföll, einstaka lyf, næring og fleira,
hafi áhrif á boðefnin. Þunglyndislyf virðist virka með því að
auka magn serótóníns í heila.
Þar segir einnig að við þunglyndi sé þó sjaldnast hægt
að benda á einhverja eina orsök, sjúkdómurinn sé oft
alveg óskýranlegur þeim sem hefur hann og fjölskyldu
hans. Þar segir enn fremur að batahorfur séu góðar og
viðtalsmeðferð sé nægjanleg í auðveldustu tilfellunum.
Möguleikar á því að læknast séu góðir og margir finni
aðeins fyrir þunglyndi einu sinni á ævinni.
Þó aukin fræðsla hafi dregið úr fordómum gagnvart
geðröskun svo sem þunglyndi eru þeir þó enn talsvert
lífsseigir. En sjúkdómurinn fer ekki í manngreinarálit fremur
en aðrir sjúkdómar eins og fram kemur í eftirfarandi viðtali.
Félagsfundur 8. mars
2001
Félagsfundur var haldinn 8. mars og var fundarefni
kosning fulltrúa á höfuðborgarsvæðinu til setu á
fulltrúaþingi. Reykjavíkurdeild á að tilnefna 45 fulltrúa á
þingið. Enn vantar fulltrúa af Stór-Reykjavíkursvæðinu
til setu á þinginu og eru þeir sem áhuga hafa hvattir til
að hafa samband við skrifstofu.
120
Tímarit hjúkrunarfræðinga • 2. tbl. 77. árg. 2001