Saga - 2004, Side 134

áhrif á stöðu dr. Valtýs innan Þjóðræðisflokksins. Hann var þing-
maður Gullbringu- og Kjósarsýslu eins og að framan greinir. Kjós-
endur í kjördæminu létu um vorið 1908 í ljós efa um að dr. Valtýr
væri einlægur andstæðingur frumvarpsins og einkum þar sem Jó-
hannes Jóhannesson, mágur hans, væri einn af höfundum og stuðn-
ingsmönnum þess. Björn Jónsson ritstjóri hvatti dr. Valtý til að gefa
yfirlýsingu sem eyddi þessari tortryggni. Dr. Valtýr varð við þess-
um tilmælum en í yfirlýsingunni kom fram að hann vildi ganga
mun skemmra í breytingum á frumvarpinu en flokksstjórnin taldi
rétt. Fljótlega var farið að kalla frumvarp þetta uppkastið. Flokks-
stjórnin ákvað því að dr. Valtýr yrði ekki í kjöri í sínu gamla kjör-
dæmi haustið 1908. Hann bauð sig aftur á móti fram á Seyðisfirði
og það án samráðs við flokksstjórn Þjóðræðisflokksins.11
Fram hefur komið að dr. Valtýr ritaði Birni Jónssyni tvö bréf
með stuttu millibili undir lok marsmánaðar og eitt að auki 14. apríl
og skýrði honum frá störfum sambandslaganefndarinnar. Hann
virðist á hinn bóginn ekki hafa gefið Birni skýrslu um viðræðurnar
síðari hluta aprílmánaðar og fyrstu dagana í maímánuði og voru þó
teknar afdrifaríkar ákvarðanir þá. Næsta varðveitta bréf dr. Valtýs
til fyrrverandi samflokksmanna er dagsett 22. júní.12 Líklegt má
telja að dr. Valtýr hafi þá verið of önnum kafinn til að standa í bréfa-
skriftum á vormánuðum 1908 og það jafnvel við trúnaðarvin sinn
en einnig kemur til álita að bréf doktorsins frá þessum dögum hafi
geymt slík leyndarmál að Björn hafi talið öruggast að eyðileggja
bréfið eða bréfin.
Fyrstu leynilegu kosningarnar
Kosningabaráttan árið 1908 var mjög hörð. Kosningar fóru fram 10.
september. Þjóðkjörnir alþingismenn voru 34 á þessum árum og
konungkjörnir alþingismenn sex. Fyrir kosningarnar sátu 20 þjóð-
kjörnir þingmenn úr Heimastjórnarflokki á Alþingi og 14 þjóð-
kjörnir þingmenn úr Þjóðræðisflokki. Nokkur breyting varð á liðs-
skipan á árinu 1908, tveir þingmenn Þjóðræðisflokksins (Jóhannes
Jóhannesson og Stefán Stefánsson) fylgdu uppkastinu og einn
heimastjórnarmaður snérist gegn því (Hannes Þorsteinsson). Tutt-
L Ý Ð U R B J Ö R N S S O N134
11 Lýður Björnsson, Björn ritstjóri, bls. 134–145.
12 Björn Jónsson, Launráð og landsfeður. Bréfaskipti Björns Jónssonar og Valtýs Guð-
mundssonar, Jón Þ. Þór bjó til pr. (Reykjavík, 1974), bls. 395.
Saga haust 2004 - NOTA 30.11.2004 11:33 Page 134