Saga - 2004, Síða 183

manna og hugmyndafræði forystumanna. Mínúta er langur tími í
kvikmynd og þessar mínútur eru ekki vel nýttar. Það sem sagt er
um atvinnulíf og þó einkum hugarfar og hugmyndafræði forystu-
manna er fremur í ætt við kaffihúsatal en fræðslu. Kemur það á
óvart því að Guðjón Friðriksson, sagnfræðingur, og Hannes Hólm-
steinn Gissurarson, stjórnmálafræðiprófessor, hafa væntanlega ver-
ið fengnir til þess að segja frá skoðunum sínum í krafti sérstakra
rannsókna eða þekkingar á þessum efnum. Lýsing Hannesar á at-
vinnulífinu sagði hins vegar ekki nema hálfa sögu og ummæli Guð-
jóns voru mistrúverðugar hugdettur og tilgátur.10
Handritshöfundur er líka mistækur í vali sínu á viðmælanda
um skáldskap Hannesar og þýðingu stjórnarumskiptanna 1904 en
Sigurður A. Magnússon er fenginn til að lýsa skoðun sinni á þess-
um efnum. Þótt hann sé skáld ristir lýsing hans á skáldskap Hann-
esar grunnt enda ekki sérfróður um efnið og ummæli hans um
stjórnbreytinguna hljóma yfirborðslega. Hefði átt að velja fræði-
menn með þekkingu á þessum efnum til að tjá sig um þau. Yfir-
bragð myndarinnar gefur til kynna að þetta sé alvöruheimildar-
mynd, þótt hún sé stutt og handritshöfundur sé ekki sagnfræðing-
ur, og þessir ágallar á myndinni draga hana mjög niður.11
Myndin hefur eigi að síður sínar góðu hliðar því að auk margs
konar skemmtilegs myndefnis sleppur handritshöfundur nokkuð
vel frá stjórnmálasögunni. Þótt söguskilningur höfundar sé hefð-
bundinn gætir sums staðar í frásögninni þeirrar dramatíkur sem
lesa má út úr atburðum og gerir þá skemmtilega og mannlega fyrir
áhorfendur. Til dæmis áttar höfundur sig á því óvenjulega og um-
deilanlega bragði heimastjórnarflokksins árið 1901 að senda Hann-
es Hafstein til Kaupmannahafnar til að vinna hugmyndum þeirra
fylgi hjá dönsku stjórninni eftir að flokkurinn beið lægri hlut fyrir
valtýingum í atkvæðagreiðslu um málið á Alþingi. Tónlistin féll vel
að anda myndarinnar og eftirminnilegur er kröftugur karlakórs-
söngur með einu kvæða Hannesar en bæði lag og kvæði var í fram-
farasinnuðum anda myndarinnar.
H E I M A S T J Ó R N Í H Á T Í Ð A R B Ú N I N G I 183
10 Hannes getur til dæmis ekkert stóraukinna atvinnuumsvifa Norðmanna um
og upp úr aldamótum og um þýðingu þeirra í peningastreymi til landsins.
Guðjón minnist ekki á aðdraganda og áhrif ungmennafélaganna sem erfitt er
að ganga fram hjá í hugmyndasögu þessara tíma.
11 Handritshöfundur hefur BA-próf í heimspeki.
Saga haust 2004 - NOTA 30.11.2004 11:33 Page 183