Saga - 2004, Page 225

spor Snorra Sturlusonar. Höfundur valdi að hafa til hliðsjónar fjölda forn-
sagna, en e.t.v. hefði verið áhugaverðara að fylgja slóð Snorra sjálfs í tveim-
ur utanferðum hans og ganga út frá kenningum fræðimanna um það efni.
Mikið hefur verið ritað um ferðalög Snorra og hvar hann hafi hugsanlega
aflað gagna fyrir eigin verk. Þá vantar í upphafi bókarinnar aðferðafræði-
lega skilgreiningu á því hvernig Þorgrímur velur sér söguslóðir og hvernig
hann metur heimildir.
Í inngangsorðum er ekkert kveðið á um fyrirkomulag stafsetningar eða
um framsetningu tilvitnana í fornsögur, enda hefur stafsetning aðeins að
hluta til verið færð til nútímans og orðum sleppt eða breytt án þess að til-
greint sé hvað liggi til grundvallar. Lesandi sem ekki þekkir til eða lætur
vera að bera saman tilvitnanir Þorgríms og uppruna þeirra í útgáfu Forn-
ritafélagsins á Heimskringlu tekur sem gefið að útgáfu Fornritafélagsins sé
nákvæmlega fylgt. Hér er ekki bara við Þorgrím að sakast, heldur hefði
hann átt að fá leiðsögn í þessum efnum frá hinum virtu útgefendum. Í for-
mála segir Þorgrímur einvörðungu: ,,skal þess getið að þar sem vísað er í
Heimskringlu er átt við Fornritaútgáfu Hins íslenska fornritafélags en þar
sem vísað er í aðrar bækur er grein gerð fyrir þeim hverju sinni“ (bls. 7).
Ekki hafði höfundur þessa ritdóms tök á að kanna alla heimildanotkun
Þorgríms, en heimildarýni hans er ekki alltaf viðunandi. Eins og sést á for-
mála var enginn sérfræðingur í konungasögum fenginn til að lesa yfir
handrit bókarinnar. Hefði Þorgrímur átt að fá betri handleiðslu hjá Hinu ís-
lenska bókmenntafélagi og Sögufélaginu. Ónákvæmni í tilvísunum og frá-
gangi á tilvitnunum í fornbókmenntirnar rýrir gildi bókarinnar, en auðvelt
hefði verið að hafa þessa þætti í lagi. Vissulega ber ekki að gera sömu kröf-
ur til ritsins og fræðirita, en engu að síður hefði mátt fylgja vissum grunn-
reglum og tryggja þannig ákveðið samræmi. Mér hefði fundist lágmark að
vísa með nákvæmum hætti í heimildir þar sem um orðréttar tilvitnanir er
að ræða. Sem dæmi um orðrétta tilvitnun má nefna þar sem vísað er í lýs-
ingu á siglingu Óttars frá Hálogalandi norður með strönd Noregs (bls. 26).
Þar er lesandinn engu nær um heimildina, þ.e. hver hún er og hvaða upp-
runa hún hefur. Einvörðungu er sagt að í kringum 890 hafi Óttar sagt frá
ferðum sínum og að Elfráður ríki Englandskonungur hafi annaðhvort sjálf-
ur skráð ferðasöguna eða látið gera það. Síðan kemur tilvitnun merkt með
gæsalöppum. Þessi dæmi eru því miður mörg. Stundum er vísað í heimild-
ir og stundum ekki og oftast er tilviljun látin ráða.
Dæmið um siglingu Óttars leiðir okkur að öðru vandamáli, sem útgef-
endur hefðu getað leyst með því að fá sérfróðan aðila til að vera höfundi
innan handar, en það eru fræðilegar skekkjur. Dæmi um þetta vandamál
kemur fram þegar Óttar er sagður hafa siglt til Skíringssalar á Vestfold, en
áður kemur fram í texta Þorgríms að Snorri greini frá Skíringssal í
Heimskringlu. Síðan fullyrðir hann að Skíringssalar sé aðeins getið á einum
öðrum stað, þ.e. í frásögn Óttars. Þetta er ekki rétt, í Sögubroti af fornkonung-
R I T D Ó M A R 225
Saga haust 2004 - NOTA 30.11.2004 11:34 Page 225