Saga - 2004, Page 243

ir falaðist eftir hælinu til kaups þar sem betra þótti að slík starfsemi væri
undir einni stjórn heilbrigðisyfirvalda. Þá var nú ekki aldeilis verið að selja,
nei, hælið var gefið ríkinu. Búið var rekið í nokkur ár í viðbót en að lokum
var það selt árið 1948. Þá hafði Hringurinn breytt um stefnu enda berklar á
hröðu undanhaldi, einkum vegna tilkomu nýrra lyfja. Hringskonur ákváðu
árið 1942 að nú væri röðin komin að börnum og undirbúningur hófst að
byggingu Barnaspítala Hringsins sem átti eftir að taka áratugi. Frá þeirri
sögu er sagt í þriðja hluta verksins en spítalinn hefur æ síðan verið óska-
barn Hringskvenna. Öll þessi saga er rakin í ítarlegu máli og myndum enda
frá mörgu að segja, allt frá fundum og skemmtunum til endalausrar fjáröfl-
unarstarfsemi þar sem ýtrustu hugkvæmni hefur verið beitt.
Það sem vekur ekki síst athygli er fróðleikur um þær konur sem stofn-
uðu Hringinn og störfuðu innan hans um áratuga skeið. Það er t.d. mjög at-
hyglisvert hve margar danskar eða hálfdanskar konur voru meðal stofn-
enda. Því hefur sjaldan verið gefinn gaumur hve margir íslenskir embætt-
ismenn voru kvæntir dönskum konum. Af 46 stofnendum Hringsins voru
18 af erlendum uppruna, flestar danskar eða hálfdanskar auk þess sem ein
var frá Skotlandi og önnur frá Kanada. Það væri verðugt vekefni að kanna
sögu og áhrif þessara erlendu kvenna. Aðeins sex stofnenda Hringsins báru
nöfn að fornum sið og titluðu sig dætur feðra sinna, allar hinar báru ættar-
nöfn eða höfðu tekið upp föðurnöfn eiginmanna sinna. Þetta segir sitthvað
um tíðarandann og þann hóp sem þessar konur tilheyrðu flestar hverjar. Af
þeim kvenfélögum sem störfuðu í Reykjavík á fyrri hluta 20. aldar hygg ég
að Hringurinn hafi komist næst því að vera „heldri kvenna félag“ en það
breytir ekki því að þær lögðu á sig mikið erfiði í þágu sjúklinga auk þess
sem þær voru á fullu í réttindabaráttu kvenna fram yfir fyrri heimsstyrjöld.
Það er mikill fengur að bók Bjargar Einarsdóttur um Hringinn og mik-
ið á sú saga skilið að komast á blað sem þar er sögð. Það vakna þó ýmsar
spurningar um áherslur, aðferðir og tengsl við þróun kvenna- og kynja-
sögu. Innan kynjasögu hefur lengi verið glímt við það sem kallað hefur ver-
ið mótsagnir innan kvennahreyfinga á 19. öld og á fyrri hluta þeirrar 20.
Hvers vegna börðust sumar konur fyrir aukinni menntun konum til handa
en vildu svo halda þeim innan veggja heimilisins? Hvernig samræmdist
áhersla á nánast meðfætt hlutverk kvenna sem mæður og húsmæður rétt-
indabaráttu þeirra og kröfum um að verða fullgildir borgarar samfélags-
ins? Hvers vegna beindi fjöldi kvenna kröftum sínum að velferðarmálum í
stað þess að storma inn á þing, í bæjarstjórnir og út í opinbert rými til að ná
þar fram breytingum? Hvernig hugsuðu kvenréttindakonur og hvað mót-
aði viðhorf þeirra? Hvaða stakkur var þeim skorinn af því samfélagi sem
þær hrærðust í? Segja má að norrænar rannsóknir á kvennahreyfingum
hafi að undanförnu einkum beinst að þremur sviðum. Í fyrsta lagi valdi og
þar með valdaleysi og þeim margvíslegu formum sem vald tekur á sig, allt
frá pólitísku og efnahagslegu valdi yfir í menningarlegt og félagslegt vald.
R I T D Ó M A R 243
Saga haust 2004 - NOTA 30.11.2004 11:34 Page 243