Dagblaðið Vísir - DV - 26.01.2018, Side 12

12 lífsstíll Helgarblað 26. janúar 2018
V
igdís Howser Harðardóttir
er 24 ára vegan, femínisti,
aktívisti, rappari og ljóð-
skáld. Vigdís varð græn-
metisæta fyrir um sex árum. Fyrir
rúmu ári ákvað hún að hætta að
neyta allra dýraafurða og gerðist
vegan. Vigdís segir að allir sem
neyta dýraafurða séu þátttak-
endur í ofbeldisiðnaði. Hún seg-
ir mjólkuriðnaðinn sérstaklega
ofbeldisfullan. Innan hans ríki
hrottaleg nauðgunarmenning sem
fáir vilji ræða um, að sögn Vigdís-
ar. „Beljum er nauðgað fyrir mjólk
[…] Við þurfum að endurskoða
hvað við erum að gera þegar við
fáum okkur mjólkurglas og hvað
við erum að segja með því.“
Femínisti og vegan
„Ég var og er rosalega mikill
femínisti og varð svo vegan. Fyrir
mér fellur þetta saman í eitt,“ segir
Vigdís. Hún tekur reglulega þátt
í aktívisma og er virk í alls konar
Facebook-hópum sem berjast fyrir
málefnum dýra og kvenna.
„Ég og vinkona mín höfum mikið
rætt okkar á milli um nauðgunar-
menningu í mjólkuriðnaðinum.
Okkur hefur langað að byrja um-
ræðu um það inn á Facebook-hóp
sem berst gegn nauðgunarmenn-
ingu. Þegar rætt er um nauðgunar-
menningu gleymist oft að ræða um
karlmenn, samkynhneigða og trans-
fólk til dæmis. Aðrar tegundir gleym-
ast. Ekki að það sé ekki rosalega
mikil vægt að ræða um konur, þar
sem konur verða fyrir hvað mestu of-
beldi. En umræðan um nauðgunar-
menningu hefur verið máluð af hvíta
femínismanum. Allir nema hvíta
konan gleymast,“ segir Vigdís.
Opnaði umræðu á Facebook
Vigdís ákvað að deila færslu inn
á Facebook-hóp þar sem barist er
gegn nauðgunarmenningu.
„Ég deildi mjög áhugaverðri
grein eftir Benjamín Sigurgeirsson
sem birtist á vef Kvennablaðsins.
Greinin er um misbeitingu valds
og ofbeldi gagnvart ómennskum
dýrum í landbúnaði hér á landi.
Með færslunni skrifaði ég að
beljum væri nauðgað fyrir mjólk
og sagði að þetta væri umræða
sem væri mikilvægt að taka og
hefði hingað til verið hundsuð og
þögguð. Lokað var fyrir umræðu
við færsluna. Það var sagt að um-
ræðan væri ekki þolendavæn og
ekki viðeigandi þarna inni. Þetta
er ekki aktívistahópur ef aðeins
nokkrir sérvaldir einstaklingar,
sem eru „admin“ í hópnum, mega
segja til um hvað er viðeigandi
aktívismi þarna inni og hvað ekki,“
segir Vigdís og bætir við að hún
hafi ekki verið sú fyrsta til að ræða
um nauðgunarmenningu innan
mjólkuriðnaðarins í hópnum.
„Færslan sem ég setti inn var í
raun fjórði þráðurinn um þetta mál-
efni. Hinum þremur hafði verið eytt.
Áður en lokað var fyrir ummæli und-
ir færsluna mína sagði einn með-
limur hópsins að enginn nærðist á
nauðgun kvenna. Í raun var með-
limurinn að viðurkenna að beljum
sé nauðgað, en væri einhvern veginn
í lagi því fólk nærðist í kjölfarið. Mér
finnst þessi hugsun mikil afturför.“
Öllum dýrum nauðgað
Hvernig er nauðgunarmenning
innan mjólkuriðnaðarins?
„Beljum er nauðgað. Beljur geta
ekki gefið samþykki. Við skilgrein-
um nauðgun sem að neyða ein-
hvern til kynferðislegra athafna gegn
vilja einstaklingsins eða án þess að
fá samþykki hans. Samkvæmt þeirri
skilgreiningu er beljum nauðgað,“
segir Vigdís og heldur áfram:
„Þetta er gert við öll dýr í dýra-
iðnaðinum. Ég er ekki að segja að
þetta sé alveg eins og þegar kon-
ur eru beittar ofbeldi, alls ekki.
En það þýðir samt ekki að það
megi ekki tala um það. Nú þegar
við erum komin á þann tíma að
samfélagið er í auknum mæli að
ræða um ofbeldi gagnvart dýrum
og bregðast við því, þá má skoða
hvernig það er rekið stálspjót upp
í klofið á belju til að gera hana
ólétta, „barnið“ svo tekið frá henni
og mjólkin. Af hverju erum við,
mannfólkið, að setja okkur á hærri
stall bara af því að við erum önnur
tegund. Þetta er tegundarhyggja.“
Sjálf þolandi kynferðisofbeldis
Vigdís þekkir kynferðisofbeldi af
eigin raun. Hún segir að vera þol-
andi hjálpi henni að sjá ofbeldið
út frá sjónarmiði og upplifun dýr-
anna. „Ég tengi ofbeldið sem dýrin
upplifa mikið við að hafa sjálf lent
í ofbeldi. Ef ég væri önnur tegund
myndi enginn hlusta á mig eða tala
um ofbeldið. Mér finnst hryllingur
að hugsa til þess. Ég lít á dýr sem
tilfinningaverur. Margir gera það
ekki, sem mér finnst óskiljanlegt.“
Konur og dýr sett í sama flokk
Tungumál og orðræða eru mikil-
vægir þættir í umræðunni að sögn
Vigdísar. „Það er mjög oft verið að
bera konur saman við dýr. Eins og
ef kona lendir í hrottalegu ofbeldi
er oft sagt: „Það var komið fram
við hana eins og dýr.“ Ef fólk myndi
hlusta á tungumálið sem viðkem-
ur konum, beljum, svínum og öðr-
um dýrum, myndi það sjá hvern-
ig þetta er sett í sama flokk,“ segir
Vigdís sem er að læra kynjafræði
við Háskóla Íslands og hefur mik-
inn áhuga á náminu.
„Ég hef verið að skoða tengingu
milli mansals og beljuiðnaðar-
ins. Konur eru hlekkjaðar í búr,
þeim er nauðgað og síðan eru af-
kvæmi þeirra tekin af þeim og seld
áfram. Það er komið fram við kon-
ur í mansali eins og dauðar verur
sem hafa engan annan tilgang en
að framleiða. Tungumálið og til-
finningarnar eru teknar af þeim.
Þetta er nákvæmlega það sem við
gerum við beljur.“
Myndir þú segja að mjólkur-
iðnaðurinn væri sökudólgurinn?
„Ekki bara iðnaðurinn heldur
einnig neytendur hans. Áður viss-
um við ekki betur og héldum að
mjólk væri holl og góð fyrir okk-
ur. Nú vitum við betur. Iðnaðinum
er stjórnað af milljarðamæringum
sem hugsa aðeins um hagnað. Við
þurfum ekki á mjólk að halda. Sér-
staklega hér á Íslandi þar sem er
mikið og fjölbreytt úrval af öðruvísi
mjólk og mjólkurvöru. Ef fólk ákveð-
ur að það vilji ekki taka þátt í þess-
um iðnaði lengur getur það mjög
auðveldlega breytt um lífsstíl,“ segir
Vigdís.
Ofbeldisiðnaður
„Fólk sem neytir dýraafurða yfir-
höfuð er að taka þátt í ofbeldis-
iðnaði. En innan mjólkuriðnaðarins
sérstaklega er það þessi nauðgunar-
menning sem viðgengst. Ég er ekki
að segja að fólk sé slæmt eða vont
fyrir að taka þátt í þessum iðnaði.
En mér finnst alveg mega ræða um
þetta. Ég vil taka það fram að þessi
umræða er ekki til að ráðast á eða
ásaka neinn. Ég er ekki að ráðast á
femínista fyrir að einblína á konur
en ekki dýr. Það er alls ekki tilgang-
ur umræðunnar. Tilgangurinn er að
byrja umræðu fyrir dýrin,“ segir Vig-
dís og bætir við:
„Ég er samt að benda á að
aktív istar sem eru vanir að berj-
ast fyrir málefnum sem fólk lítur
á sem tabú, eins og stafrænt kyn-
ferðisofbeldi og kynferðisofbeldi
gegn fötluðum, eru ekki tilbúnir
að taka umræðu fyrir dýrin. Mér
finnst skrýtið að sama fólk og berst
í #metoo-byltingunni loki algjör-
lega á þessa umræðu og vilji ekki
taka þátt í henni.“ n
„Beljum er nauðgað“
Vigdís segir nauðgunarmenning
u ríkja innan mjólkuriðnaðarins
„Fólk sem neytir
dýraafurða er að
taka þátt í ofbeldisiðnaði
Guðrún Ósk Guðjónsdóttir
gudrunosk@dv.is
Hlutir sem þú vissir ekki að væru vegan
Hér er ýmislegt sem þú vissir ekki að væri vegan og væri *ekki* vegan. DV fékk aðstoð
frá Viggu Þórðar og Sæunni Ingibjörgu Marinósdóttur, sem eru vegan, við gerð list-
anna. Þeir eru langt frá því að vera tæmandi.
Hlutir sem eru vegan
n Oreo-kex
n Svart Doritos
n Dökkt Nóa hátíðar pralín
n Dökkar súkkulaðirúsínur
n Flest brauð
n Flest pasta
n Margir Toro-pakkar (Listi yfir
vegan Toro-pakkana á Vegan
Ísland Facebook-hópnum)
n Betty Crocker mix, ef þú sleppir
eggjum og olíu og setur eina dós af
Kristal kolsýrðu vatni í staðinn.
n Appelsín
n Malt
n Franskar
n Skittles
Hlutir sem eru ekki vegan
n Kerti (Það eru til sérstök vegankerti)
n Eldspýtur
n Ódýr vín og sumir bjórar
n Hunang
n Dekk (Eru til vegan)
n Almennt tannkrem er oft með mjólk
n Oft rauður matarlitur
n Flest amino (Til veganamino frá Now)
n Flest hlaup (Til vegan frá BUBS)
n Cheerios og Kellogg's kornflögur
n Pestó
n Majónes
Af hverju eru þessir
hlutir ekki vegan?
n Vín og bjór: Sundmagi úr fiskum er
notaður í framleiðsluferlinu. Í hefð-
bundnum vínum er ekki notað slíkt og
eru þau vegan.
n Amino: Fuglafjaðrir til að gefa kreatín
n Kerti: Býflugnavax
n Rauður matarlitur: Kramdar rauðar
pöddur
n Hlaup: Hófar, bein og skinn
n Cheerios og Kellogg's kornflögur:
UV-geislað kólesteról unnið úr ullarfitu.
n Pestó: Inniheldur ost
Kúabóndi
ósammála
DV hafði samband við Aðalstein Hall-
grímsson, kúabónda, og spurði hvað
honum fyndist um umræðuna um að
beljum sé nauðgað.
„Ég er algjörlega ósammála því.
Það er ekki hægt að nauðga skepnu
með þessari aðferð. Þetta er ákveðin
aðferð sem er kölluð „að sæða kú,“
þegar sæðið er sett í kúna. En þetta er
ákveðið sjónarmið og ég er ekki sam-
mála þessari túlkun,“ sagði Aðalsteinn.
Vegan og femínisti
Vigdís Howser er aktívisti
og vill opna umræðu um
nauðgunarmenningu
innan mjólkuriðnaðarins.
Mynd SiGtRyGGuR ARi