Morgunblaðið - 19.10.2017, Blaðsíða 87

MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 19. OKTÓBER 2017
VIÐTAL
Árni Matthíasson
arnim@mbl.is
Í nýrri skáldsögu sinni, Smartís,
rekur Gerður Kristný sögu ung-
lingsstúlku sem stendur á mörkum
heims barnsins og heims hinna full-
orðnu – við það að ljúka grunnskól-
anum og menntaskólinn framundan.
Í bókinni kemur fram að sögusviðið
sé Háaleitið og í ljósi þess að Gerður
ólst þar upp liggur beint við að
spyrja hana að því að hve miklu leyti
sagan sé byggð á hennar æsku.
„Ég ólst upp í Háaleitishverfinu
sem er innilokað af straumþungum
umferðarám svo þetta var líkast því
að alast upp í þorpi. Ég fór lítið út
fyrir hverfið mitt. Kringlumýrar-
brautin og Miklabrautin þóttu bráð-
hættulegar og svo var hverfið klofið
af Háaleitisbrautinni sjálfri. Þar
komu ekki gönguljós fyrr en ég var
orðin unglingur, ef ég man rétt. Mér
finnst hafa verið mikill þorpsbragur
á hverfinu og ég var mikið til með
sömu krökkunum í bekk allan
grunnskólann.“
Pönkari í leit að písmerkja-
eyrnalokkum
„Mér fannst gaman að skrifa loks-
ins skáldsögu sem gerist í mínu
heimahverfi. Ekki aðeins vegna þess
að ég þekki það vel, heldur líka
vegna þess að ég man ekki eftir að
hafa lesið sögur sem gerast einmitt
þar. Eini atburðurinn sem ég nota úr
eigin lífi er þegar ég reyndi að vera
pönkari og tók þristinn niður á
Laugaveg til þess að kaupa mér pís-
merkjaeyrnalokka í 1001 nótt. Þeir
voru ekki til og þar sem ég var búin
að borga í strætó og vildi ekki fara
fýluferð keypti ég hakakrosseyrna-
lokka í staðinn. Eins og það skipti
virkilega engu máli hvort maður
væri skreyttur písmerki eða haka-
krossum!“ segir Gerður en í bókinni
fer aðalsöguhetjan einmitt niður í
bæ og kaupir slíka eyrnalokka:
„Eyrnalokkaúrvalið var þó ekki
beysið; silfurlokkar með túrkislit-
uðum steinum, mánaðarsteinarnir,
fjaðrir í ýmsum litum, fuglsklær í
nokkrum stærðum og yin- og yang-
merkin. Jú, og kræklóttir haka-
krossar. Klærnar voru ógeðslegar
og ég var ekki alveg viss um hvað
yinið og yangið þýddi. „Ég ætla að fá
þessa,“ sagði ég þvoglumælt og
benti á hakakrossana.
Mér fannst ágætt að nota þennan
atburð í skáldsögu til að reyna að
henda reiður á hvað í ósköpunum
mér gekk til,“ segir Gerður.
– Eyrnalokkarnir koma nú ekki
mikið við sögu í bókinni nema rétt í
upphafi hennar.
„Nei, enda gróf undan þeim svo ég
gat ekki notað þá en það hefði ef-
laust líka grafið undan písmerkj-
unum. Góssið í 1001 nótt var nú ekki
úr neinum eðalmálmum. Pönkara-
ólarnar fóru líka illa með húðina.
Líklega var ætlast þess að pönkarar
væru harðir af sér. Að minnsta kosti
áttu þeir ekki að vera neinar hey-
brækur og því hefur engum fundist
taka því að splæsa neinum eð-
almálmum í ólarnar og gaddana sem
þeim bar að skarta.“
Allir áttu að stramma sig af
– Það eru ýmsir viðburðir og per-
sónur í sögunni sem manni finnst
eins og hafi verið til.
„Ég ólst upp á áttunda áratugnum
þegar mikil þögn ríkti um eitt og
annað sem þykir sjálfsagt að ræða
núna. Til dæmis bjó typpakarl úti í
Álftamýri. Sumir krakkarnir í hverf-
inu fóru í hópferðir að skoða hann.
Ég var ekki ein þeirra og sá hann því
ekki en allir vissu af þessum manni.
Síðan var líka nasisti í hverfinu sem
hafði barist með Þjóðverjum í síðari
heimsstyrjöld og komist aftur til Ís-
lands eftir stríð á dularfullan hátt.
Hann hitti ég heldur ekki en í bók-
inni reyni ég að sjá það fyrir mér
hvað hefði getað gerst ef typpakarl-
inn og nasistinn hefðu búið í sama
stigagangi.“
– Það var ekki heldur talað um
hluti eins og geðsjúkdóma eða
drykkjusýki.
„Maður átti ekki orð yfir alkóhól-
isma, svo maður tali nú ekki um
kvíða, einmanaleika eða kynferðis-
ofbeldi. Þetta var allt við lýði en var
aldrei rætt. Fólk sem var niður-
dregið þótti bara fýlugjarnt. Al-
mennt var lítið gert úr tilfinningum
fólks. Allir áttu að stramma sig af og
standa sína plikt.“
Ekki endilega skemmtilegar
vinkonur
– Þessi bók er í bland sköpunar-
saga, það er persóna að verða til.
„Já, þarna er sagt frá unglings-
stúlku sem er að reyna að finna sig,
átta sig á lífinu og hvers virði hún
sjálf er.“
– Vinkonur skipta hana miklu
máli, en þær eru ekki alltaf góðar
vinkonur: „Alltaf hafði ég átt vinkon-
ur – ekki endilega skemmtilegar en
vinkonur samt,“ segir í bókinni.
„Það er svo mikilvægt í kvenna-
kúltúr að eiga vinkonur og vera í
sem nánustu sambandi við þær. Við
eigum að bimbirimbirimba okkur
saman í gegnum lífið, arm í arm og
alltaf í takt.“
– Menntaskólinn í bókinni er stað-
ur þar sem allt getur gerst, þar sem
söguhetjan getur verið allt önnur.
„Mikið rétt, í bókarlok er sögu-
hetjan á leiðinni í MH þar sem nýr
kafli hefst vonandi í lífi hennar. Þar
getur allt gerst, enda hefur hún þar
með kvatt þorpið. Hún veður um-
ferðarárnar ein síns liðs og kemst
vonandi á þurrt.“
– Eins og afinn segir við söguhetj-
una þegar hann er að spá fyrir
henni: „Og eitt enn, hugsaðu bara
um sjálfa þig.“
„Já, ég fór til spákonu þegar ég
var nítján ára og hún gaf mér þetta
góða ráð: Hugsaðu bara um sjálfa
þig. Ég hafði aldrei heyrt þetta sagt í
þessu samhengi, það átti að vera svo
býsna ljótt nefnilega að hugsa um
sjálfan sig. Mér finnst ég hafa verið
lánsöm að heyra þetta aðeins 19 ára
gömul og ákvað að reyna að fara eft-
ir þessu.“
Kjarnorkuvá og valdaleysi
– Sögupersónan er líka mjög upp-
tekin af kjarnorkuvá og getur ekki
hætt að hugsa um það að Reagan og
Gorbatsjov gætu óvart ýtt á rauða
hnappinn og hrint af stað kjarnorku-
styrjöld.
„Já, og hugsaðu þér, kjarn-
orkuváin er enn við lýði. Þegar ég
skrifaði þessa kafla fannst mér ég
bara vera að lýsa tíðaranda 9. ára-
tugarins en nú ástandið í heiminum
skelfilega svipað.“
– Níundi áratugurinn birtist vel í
bókinni frá sjónarhorni unglingsins
og þar á meðal hið nær algera valda-
leysi kvenna. Sögupersónan er ung-
lingur og hefur því ekkert að segja
og ræður engu, en hún er líka kona
og á þessum tíma voru þær enn jað-
arsettari en þær eru í dag.
„Aðalpersónan er samt undirseld
skoðunum annarra kvenna og þarf
að lúta bekkjarsystrum sem ýmist
bjóða hana velkomna eða útiloka
hana. Kennslukonan ræður í skóla-
stofunni og heima bíður síðan
mamman. Mæður okkar vinkvenn-
anna í hverfinu mínu voru aðallega
heimavinnandi þótt þær hefðu marg-
ar hverjar menntað sig vel. Karl-
arnir voru fyrirvinnurnar. Nú skilst
mér að unglingar drekki minna og
reyki en kynslóðin mín og þeir verji
meiri tíma með foreldrum sínum en
áður tíðkaðist. Aðalvandamálið hjá
þeim er samt þrúgandi einmanaleik-
inn. Hann er enn verstur.“
Morgunblaðið/Golli
Þroskasaga Í skáldsögunni Smartís segir Gerður Kristný frá unglingsstúlku í Háaleitinu sem stendur á mörkum
heims barnsins og heims hinna fullorðnu – við það að ljúka grunnskólanum og menntaskólinn framundan.
Börnin við fljótin
 Í nýrri skáldsögu segir Gerður Kristný meðal annars frá
hakakrosseyrnalokkum, typpakarli og vondum vinkonum
Ert þú á leið í leikhús? Pantaðu ljúffengar veitingar til
að njóta fyrir sýningu eða í hléi á borgarleikhus.is
Elly (Stóra sviðið)
Lau 21/10 kl. 20:00 21. s Sun 19/11 kl. 20:00 28. s Lau 9/12 kl. 20:00 36. s
Sun 22/10 kl. 20:00 22. s Mið 22/11 kl. 20:00 29. s Sun 10/12 kl. 20:00 37. s
Sun 29/10 kl. 20:00 23. s Fim 23/11 kl. 20:00 30. s Fim 14/12 kl. 20:00 38. s
Lau 4/11 kl. 20:00 24. s Fös 24/11 kl. 20:00 31. s Fös 15/12 kl. 20:00 39. s
Fös 10/11 kl. 20:00 25. s Mið 29/11 kl. 20:00 32. s Lau 16/12 kl. 20:00 40. s
Sun 12/11 kl. 20:00 26. s Fös 1/12 kl. 20:00 33. s Þri 26/12 kl. 20:00 41. s
Þri 14/11 kl. 20:00 auk. Lau 2/12 kl. 20:00 auk. Mið 27/12 kl. 20:00 42. s
Fim 16/11 kl. 20:00 auk. Sun 3/12 kl. 20:00 34. s Fim 28/12 kl. 20:00 43. s
Fös 17/11 kl. 20:00 auk. Mið 6/12 kl. 20:00 35. s
Lau 18/11 kl. 20:00 27. s Fös 8/12 kl. 20:00 auk.
Stjarna er fædd!
Guð blessi Ísland (Stóra sviðið)
Fös 20/10 kl. 20:00 Frums. Fim 26/10 kl. 20:00 3. s Mið 1/11 kl. 20:00 5. s
Mið 25/10 kl. 20:00 2. s Fös 27/10 kl. 20:00 4. s Fim 2/11 kl. 20:00 6. s
Þetta er 11. september Íslendinga, gjörsamlega.
1984 (Nýja sviðið)
Fim 19/10 kl. 20:00 16. s Sun 22/10 kl. 20:00 17. s Fim 26/10 kl. 20:00 Lokas.
Stóri bróðir fylgist með þér
Kartöfluæturnar (Litla sviðið)
Fös 20/10 kl. 20:00 9. s Sun 29/10 kl. 20:00 12. s Fim 16/11 kl. 20:00 16. s
Lau 21/10 kl. 20:00 aukas. Fim 2/11 kl. 20:00 13. s Þri 21/11 kl. 20:00 aukas.
Sun 22/10 kl. 20:00 10. s Sun 5/11 kl. 20:00 15. s
Fjölskyldukeppni í meðvirkni!
Úti að aka (Stóra sviðið)
Lau 28/10 kl. 20:00 5. s Lau 11/11 kl. 20:00 6. s Lau 25/11 kl. 20:00 7. s
Sprenghlægilegur farsi!
Brot úr hjónabandi (Litla sviðið)
Fös 10/11 kl. 20:00 1. s Sun 19/11 kl. 20:00 6. s Fim 30/11 kl. 20:00 11. s
Lau 11/11 kl. 20:00 2. s Mið 22/11 kl. 20:00 7. s Fös 1/12 kl. 20:00 12. s
Sun 12/11 kl. 20:00 3. s Fim 23/11 kl. 20:00 8. s Lau 2/12 kl. 20:00 13. s
Mið 15/11 kl. 20:00 4. s Fös 24/11 kl. 20:00 9. s Sun 3/12 kl. 20:00 14. s
Lau 18/11 kl. 20:00 5. s Mið 29/11 kl. 20:00 10. s Fös 8/12 kl. 20:00 15. s
Draumur um eilífa ást
Natan (Litla sviðið)
Fim 26/10 kl. 20:00 Frums. Mið 1/11 kl. 20:00 3. s Lau 4/11 kl. 20:00 5. s
Lau 28/10 kl. 20:00 2. s Fös 3/11 kl. 20:00 4. s Fim 9/11 kl. 20:00 6. s
Hvers vegna drepur maður mann?
Blái hnötturinn (Stóra sviðið)
Sun 29/10 kl. 13:00 48. s Mið 1/11 kl. 13:00 aukas. Fim 9/11 kl. 13:00 aukas.
Þri 31/10 kl. 13:00 aukas. Sun 5/11 kl. 13:00 49. s Sun 12/11 kl. 13:00 50. s
Sigurvegari Grímuverðlaunanna síðastliðið vor.
Fjarskaland (Stóra sviðið)
Sun 22/10 kl. 13:00 Sun 5/11 kl. 13:00 Lau 30/12 kl. 13:00
Sun 29/10 kl. 13:00 Sun 12/11 kl. 16:00
Fjölskyldusöngleikur eftir Góa!
Faðirinn (Kassinn)
Lau 21/10 kl. 19:30 5.sýn Fim 2/11 kl. 19:30 Auka Fös 24/11 kl. 19:30 11.sýn
Fim 26/10 kl. 19:30 4.sýn Fös 3/11 kl. 19:30 8.sýn Lau 25/11 kl. 19:30 12.sýn
Fös 27/10 kl. 19:30 6.sýn Lau 4/11 kl. 19:30 9.sýn Fim 30/11 kl. 19:30 13.sýn
Sun 29/10 kl. 19:30 7.sýn Fim 23/11 kl. 19:30 10.sýn Fös 1/12 kl. 19:30 14.sýn
Óvenjulegt og áhrifamikið nýtt verðlaunaverk.
Tímaþjófurinn (Kassinn)
Fim 19/10 kl. 19:30 33.sýn Fös 20/10 kl. 19:30 Auka Sun 22/10 kl. 19:30 Lokas
Fimm Grímutilnefningar!
Eniga Meniga (Stóra sviðið)
Lau 28/10 kl. 13:00 Lau 28/10 kl. 16:00
Fjölskyldutónleikar í Þjóðleikhúsinu með lögum Ólafs Hauks.
Risaeðlurnar (Stóra sviðið)
Fös 20/10 kl. 19:30 Frum Fös 10/11 kl. 19:30 5.sýn Fim 23/11 kl. 19:30 9.sýn
Fim 26/10 kl. 19:30 2.sýn Lau 11/11 kl. 19:30 6.sýn Fös 24/11 kl. 19:30 10.sýn
Fös 27/10 kl. 19:30 3.sýn Fös 17/11 kl. 19:30 7.sýn Fös 1/12 kl. 19:30 11.sýn
Fös 3/11 kl. 19:30 4.sýn Lau 18/11 kl. 19:30 8.sýn
Grátbroslegt og ágengt nýtt verk um litla þjóð í stórum heimi .
Óvinur fólksins (Stóra sviðið)
Lau 21/10 kl. 19:30 9.sýn Lau 4/11 kl. 19:30 Lokas
Eitt frægasta leikverk Henriks Ibsens í nýrri leikgerð
Smán (Kúlan)
Lau 21/10 kl. 17:00 umr e
sýn
Sun 29/10 kl. 17:00 13.sýn Sun 5/11 kl. 19:30 15.sýn
Lau 28/10 kl. 19:30 12.sýn Lau 4/11 kl. 17:00 14.sýn
Improv Ísland (Þjóðleikhúskjallari)
Mið 25/10 kl. 20:00 Mið 8/11 kl. 20:00 Mið 22/11 kl. 20:00
Mið 1/11 kl. 20:00 Mið 15/11 kl. 20:00 Mið 29/11 kl. 20:00
Spunasýningarnar vinsælu snúa aftur - engin sýning eins!
Leitin að jólunum (Leikhúsloft)
Lau 25/11 kl. 11:00 291.sýn Sun 3/12 kl. 11:00 300.sýn Lau 16/12 kl. 11:00 309.sýn
Lau 25/11 kl. 13:00 292.sýn Sun 3/12 kl. 13:00 301.sýn Lau 16/12 kl. 13:00 310.sýn
Sun 26/11 kl. 11:00 294.sýn Lau 9/12 kl. 11:00 303.sýn Sun 17/12 kl. 11:00 311.sýn
Sun 26/11 kl. 13:00 295.sýn Lau 9/12 kl. 13:00 304.sýn Sun 17/12 kl. 13:00 312.sýn
Lau 2/12 kl. 11:00 297.sýn Sun 10/12 kl. 11:00 306.sýn
Lau 2/12 kl. 13:00 298.sýn Sun 10/12 kl. 13:00 307.sýn
Grímuverðlaunasýningin Leitin að jólunum.
Pétur og úlfurinn (Brúðuloftið)
Lau 21/10 kl. 13:00 Lau 4/11 kl. 13:00 Lau 11/11 kl. 15:00
Lau 21/10 kl. 15:00 Lau 4/11 kl. 15:00 Lau 18/11 kl. 13:00
Sun 29/10 kl. 16:00 Lau 11/11 kl. 13:00 Lau 18/11 kl. 15:00 Lokas
Brúðusýning
Maður sem heitir Ove (Kassinn)
Fös 10/11 kl. 19:30 57.sýn Sun 12/11 kl. 19:30 59.sýn Lau 18/11 kl. 19:30 61.sýn
Lau 11/11 kl. 19:30 58.sýn Fös 17/11 kl. 19:30 60.sýn Sun 19/11 kl. 19:30 62.sýn
Siggi Sigurjóns og Bjarni Haukur sameina krafta sína í bráðfyndnum einleik!
leikhusid.is | midasala@leikhusid.is | 551 1200