Morgunblaðið - 19.10.2017, Blaðsíða 90

90 MENNING
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 19. OKTÓBER 2017
Morgunblaðið/Hanna
Hrifning „Aðalatriðið fyrir mér er að hreyfa við áhorfendum, hvort sem
þeir elska eða hata sýningar mínar,“ segir leikstjórinn Greg Eldridge.
ímyndað – en þó alltaf betri, því að
reynsla og þekking þátttakenda skilar
sér alltaf inn í vinnuna,“ segir Eld-
ridge og bendir á að Rutter búi að því
að hafa sungið hlutverk Toscu víðs
vegar um heiminn síðustu 20 ár.
„Nýverið áttum við Claire þriggja
klukkustunda fund þar sem við rædd-
um allar hliðar aríunnar „Vissi d’arte“
sem Tosca syngur í öðrum þætti og
tekur aðeins hálfa þriðju mínútu í
flutningi. Slíkt væri ekki hægt ef hún
væri að syngja hlutverkið í fyrsta
sinn.“
Kristján þekkir Cavaradossi býsna
vel enda sungið hlutverkið í á fjórða
hundrað skipta á sviði, m.a. hjá La
Scala- og Metropolitan-óperunni.
Hvernig hefur samstarf ykkar verið?
„Það eru mikil forréttindi að fá að
starfa með söngvara sem hefur tengsl
við nýliðna gullna fortíð óperuheims-
ins,“ segir Eldridge og vísar þar til
þess tíma þegar tenórarnir þrír, Dom-
ingo, Carreras og Pavarotti, voru upp
á sitt besta. „Mér finnst í raun ótrúlegt
að Kristján ráði enn við þetta hlutverk,
sem gerir mjög miklar kröfur til flytj-
enda, en það er einfaldlega til merkis
um það hversu góðri söngtækni hann
býr yfir. Ég veit ekki um neinn tenór
samtíða Kristjáni sem enn ræður við
að syngja hlutverkið. Það gefur mér
sem leikstjóra mjög mikið að vinna
með jafn hæfileikaríku fólki,“ segir
Eldridge. Til gamans má geta þess að
Kristján söng Cavaradossi fyrst sex
árum áður en Eldridge fæddist, þ.e.
árið 1980 í konsertuppfærslu með Sin-
fóníuhljómsveit Íslands.
Fagnar gráu hárunum
„Ég fagna gráu hárunum sem loks
eru farin að láta á sér kræla, því sam-
hliða þeim eykst traustið á mér sem
leikstjóra. Ég átti einu sinni fund með
listrænum stjórnanda leikhúss sem til-
kynnti mér í upphafi samtals okkar að
hann myndi aldrei ráða leikstjóra sem
væri yngri en fertugur, þar sem slíkt
væri sóun á fjármunum leikhússins.
Sem betur fer eru ekki allir listrænir
stjórnendur sama sinnis, því þá fengi
ég lítið að gera. Ég skil samt vel
sjónarmið hans, því að óperan er dýr-
asta listformið og því skiljanlegt að
stjórnendur taki enga sénsa.“
Tosca er ein vinsælasta ópera tón-
bókmenntanna. Hvað í verkinu heillar
þig sem leikstjóra?
„Þetta er tilfinningaþrungið verk
með skýrri sögu og vel mótaðri per-
sónusköpun, sem auðveldar okkur
listamönnum vinnu okkar. Líkt og hjá
Shakespeare eru þemu Toscu algild og
tala til fólks á ólíkum tímum. Í grunn-
inn snýst Tosca um óréttlæti. Allir sem
búa eða búið hafa í samfélagi þar sem
ráðamenn hafa svikið sig til valda eða
misnota völd sín í eigin þágu í stað
samfélagsins skilja óperuna. Tosca er
rammpólitískt verk. Þó að ekki fari vel
fyrir aðalpersónum óperunnar skilur
verkið áhorfendur eftir með von um að
við getum breytt samtíma okkar með
samúð og réttlæti að vopni.“
Hvar staðsetur þú þína Toscu í tíma
og rúmi?
„Leikritið La Tosca eftir Victorien
Sardou, sem Verdi samdi tónlist sína
við, var upphaflega látið gerast árið
1800 þar sem tilburðir hægrisinnaðra
leiðtoga til heimsyfirráða ógnuðu Evr-
ópu og sköpuðu óróa um allan heim,“
segir Eldridge og rifjar upp að ópera
Verdis hafi verið frumflutt 1900, að-
eins 14 árum áður en fyrri heimsstyrj-
öldin braust út. „Þó að 217 ár skilji að
upphaflega sögusviðið og nútímann
verðum við í dag vitni að uppgangi
öfgasinnaðra hægriafla í ýmsum lönd-
um heims á sama tíma og lýðræðið,
tjáningarfrelsið og réttindi kvenna
eiga undir högg að sækja. Með því að
draga upp hliðstæður við fortíðina get-
um við bent áhorfendum á hversu
sorglega lítið hefur breyst í áranna
rás,“ segir Eldridge og bendir á að oft
sé árangursríkt að skoða samtímann
með augum fortíðarinnar. „Upp-
færslan hér er látin gerast á Ítalíu
1922 rétt áður en Mussolini komst til
valda og vísað í allsherjarverkfallið 31.
júlí sem fram fór til að mótmæla upp-
gangi fasista í landinu, en endaði með
skelfilegum afleiðingum,“ segir Eld-
ridge og bendir á að ekki þurfi að
breyta nema fimm orðum í óperunni til
að færa hana auðveldlega til í tíma og
rúmi.
Hvernig kemur Eldborg þér fyrir
sjónir sem sýningarrými?
„Þetta er fallegur salur og hljóm-
burðurinn stórkostlegur. Óneitanlega
er Eldborg óvenjulegt rými þegar
kemur að óperuuppfærslum, enda
ekki hannað sem leikhús, en í því felst
ákveðin áskorun fyrir hönnuði sýning-
arinnar,“ segir Eldridge, en kollegar
hans frá Konunglega óperuhúsinu í
London, Alyson Cummins og Natalia
Stewart hanna annars vegar leikmynd
og hins vegar búninga. Um sviðshreyf-
ingar sér Jo Meredith og lýsingu
hannar Þórður Orri Pétursson.
„Rýmið býður ekki upp á að skap-
aðar séu senur í litlum rýmum. Allt
þarf að vera stórt. Í mínum huga er
óperan andstæðan við leikrit
Tsjekhov. Hjá Tsjekhov eru sögurnar
á smáum skala og hafa gríðarlega mik-
il áhrif á lítinn hóp fólks, þ.e. nánustu
fjölskyldu og þorpsbúa. Í óperum
sjáum við sögur þar sem litlar ákvarð-
anir hafa gríðarleg áhrif á stóran hóp
fólks, jafnvel allt þjóðfélagið. Þó að
Tosca sé í grunninn ástarsaga manns
og konu hefur sagan áhrif á allt sam-
félagið. Þá kemur að góðum notum að
hafa jafnstóran sal og Eldborg þar
sem auðveldlega má undirstrika að
ástfangna parið er ekki eitt í heim-
inum. Það liggur ávallt einhver á
hleri.“
Ástríðufullur stjórnandi
Meðalaldur óperugesta er fremur
hár. Reynir þú markvisst að höfða til
ungra áhorfenda?
„Ég er oft spurður að þessu. Þó að
óperugestir séu í mörgum tilvikum í
eldri kantinum eru nær allir sam-
starfsfélagar mínir innan óperu-
heimsins ungt fólk. Ég er því ekki
hræddur um framtíð óperunnar. Eng-
inn myndi leggja alla þá vinnu og fórn-
ir á sig sem þarf til að starfa innan óp-
erugeirans nema af hreinni ástríðu.
Ég bý ávallt til leik- og óperusýningar
fyrir sjálfan mig og hugsa ekki of mik-
ið um viðtökur áhorfenda. Aðalatriðið
fyrir mér er að hreyfa við áhorfendum,
hvort sem þeir elska eða hata sýningar
mínar – því ekkert er verra en ef
áhorfendum leiðist á sýningum. Sjálf-
ur fer ég í leikhúsið til að láta hreyfa
við mér, til að hlæja og gráta. Ég hef
lítinn áhuga á leikhúsi sem aðeins
reynir að tala til vitsmuna minna.“
Talandi um ungt samstarfsfólk þá
er Bjarni Frímann aðeins örfáum ár-
um yngri en þú. Hvað getur þú sagt
mér um samstarf ykkar?
„Reynslan mín af ungum hljóm-
sveitarstjórum hefur ávallt verið góð,
því þeir bera með sér ferskan andblæ
og kraft sem leikhúsinu er nauðsyn-
legur. Bjarni Frímann er mjög
ástríðufullur stjórnandi. Okkur er báð-
um umhugað um að miðla sögunni og
styðja vel við söngvarana. Það versta
sem við sem listrænir stjórnendur
gætum gert væri að þröngva okkar
hugmyndum á söngvarana. Úrvinnsl-
an þarf að vera samsköpunarferli sem
allir eiga hlutdeild í. Mikils er krafist af
sviðsleikunum, að ég tali nú ekki um
óperusöngvara, sem dæmdir eru út frá
hljóðfæri sínu. Óperan er einstaklega
krefjandi form og í því felst spennandi
áskorun. Ekkert annað listform krefst
þess að flytjendur geisli bæði af reisn
og þokka á sama tíma og líkaminn þarf
að framkalla tóna sem þurfa að hljóma
fullkomlega áreynslulausir þó að þeir
séu það alls ekki. Ég skil oft á tíðum
ekki hvernig óperusöngvarar fara að
því að leika og syngja jafn áreynslu-
laust og þeir í reynd gera. Þetta eru
nánast ofurmannlegir hæfileikar.“
„Tosca er rammpólitískt verk“
 Íslenska óperan frumsýnir Toscu eftir Puccini í Hörpu á laugardag  Leikstjórinn Greg Eldridge
vill hreyfa við áhorfendum  Hann segir mikil forréttindi að vinna með Kristjáni Jóhannssyni
Ljósmynd/Jóhanna Ólafsdóttir
Heift Claire Rutter og
Ólafur Kjartan Sigurð-
arson í hlutverkum sínum
sem Tosca og Scarpia.
VIÐTAL
Silja Björk Huldudóttir
silja@mbl.is
„Ég þurfti ekki að hugsa mig tvisvar
um þegar mér bauðst að leikstýra
Toscu hérlendis, enda mikill heiður,“
segir Greg Eldridge, leikstjóri Toscu
eftir Giacomo Puccini sem Íslenska
óperan frumsýnir í Eldborg Hörpu á
laugardag. Hljómsveitarstjóri er
Bjarni Frímann Bjarnason, en með
hlutverk Toscu, Cavaradossi og
Scarpia fara Claire Rutter, Kristján
Jóhannsson og Ólafur Kjartan Sig-
urðarson.
Eldridge er fæddur og uppalinn í
Ástralíu, þar sem hann lagði stund á
leiklistarnám samhliða lögfræði áður
en hann hélt til Ítalíu til að nema óp-
eruleikstjórn. „Meðan ég var í leik-
listarnáminu í Ástralíu fannst mér að
ég yrði að reyna að sjá eins margar
leiksýningar og unnt væri. Ég hafði
því samband við stórt leikhús í Melbo-
urne og var ráðinn sem sætavísir
samhliða námi. Á um fjögurra ára
tímabili gafst mér tækifæri til að sjá
um tvö þúsund sýningar í öllum rým-
um leikhússins, sem reyndist mér
ómetanlegur skóli og jók skilning
minn á leikhús- og sviðssetning-
arvinnunni til muna,“ segir Eldridge,
sem árið 2013 fékk, yngstur allra, inn-
göngu í tveggja ára prógramm á veg-
um Konunglega óperuhússins í Lond-
on (Royal Opera, Covent Garden)
sem ætlað er að þjálfa unga leikstjóra
og bauðst í framhaldinu árs samn-
ingur sem leikstjóri. Eldridge hefur
leikstýrt yfir 40 uppfærslum í sjö
löndum og verið aðstoðarleikstjóri að
á fimmta tug sýninga, þeirra á meðal
að uppfærslu Konunglega óperuhúss-
ins í London á Toscu 2014 í leikstjórn
Jonathan Kent þar sem sjálfur
Plácido Domingo hélt um tónsprot-
ann og Bryn Terfel söng Scarpia.
Stórfenglegir söngvarar
„Claire var forfallasöngvari fyrir
hlutverk Toscu í þeirri uppfærslu og
því gladdi það mig mjög þegar ég
heyrði að hún hefði verið ráðin til að
syngja Toscu hér. Ólafi vann ég með
hjá Opera Holland Park. Þau eru
bæði stórfenglegir söngvarar og frá-
bærir leikarar. Ég var því afskaplega
ánægður með ráðningu þeirra,“ segir
Eldridge og bendir á að óperuleik-
stjórar hafa sjaldnast eitthvað um það
að segja hvaða söngvarar eru ráðnir.
„Við undirbúum umgjörð og konsept
sýningarinnar í samvinnu við aðra
listræna stjórnendur í um tvö ár áður
en við hittum söngvarana í fyrsta sinn
á æfingu. Söngvararnir setja eðlilega
sitt mark á lokaútkomuna, sem verð-
ur sjaldnast alveg eins og maður hafði
VEISLUÞJÓNUSTA
MARENTZU
www.marentza.is - 553 8872 - info@marentza.is
Allar gerðir af veislum
sérsniðnar að þínum þörfum
• Fermingarveislur • Brúðkaup
• Erfidrykkjur • Veitingar fyrir fundi
• Móttökur • Útskriftir