Morgunblaðið - 19.10.2017, Blaðsíða 37

FRÉTTIR 37Innlent
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 19. OKTÓBER 2017
raun tekið að rigna! Mike staðfesti
það að frásögnin væri sönn en
þessi staða kæmi ólíklega upp í
dag þar sem gerðar hefðu verið
sérstakar ráðstafanir um loftræst-
ingu á staðnum. Hefur hin óvænta
skýjamyndun án efa haft sín áhrif
á það.
Mike benti þó á að í bygging-
unni er ekkert kyndikerfi. „Það
hefur ekki reynst nauðsynlegt að
kynda bygginguna með beinum
hætti. Gríðarstórar hurðir eru
stjórnbúnaðurinn. Í miklum hita
er hér allt opið upp á gátt. Þegar
kalt er í veðri lokum við bygging-
unni og hitinn frá starfsfólki og
vélbúnaði dugar til að ná hitastigi
upp í þægilegt og eðlilegt horf.“
Tvöföld íbúatala Garðabæjar
Í Everett-verksmiðjunni eru
leystar af hendi milljónir verkefna
á hverjum einasta degi og með því
móti þokast hinar gríðarstóru
breiðþotur eftir framleiðslulínunni.
Í dag eru þar framleiddar fjórar
stærstu vélarnar sem fyrirtækið
býður viðskiptavinum sínum upp
á. Það eru hin fyrrnefnda 747-
Júmbóþota, 767, 777 (þrefalda
sjöan) og nýjasta tækniundrið,
787-vélin, sem hlotið hefur nafnið
Dreamliner sökum byltingar-
kenndrar hönnunar.
Og til þess að leysa allan þenn-
an fjölda verkefna af hendi þarf
margar vinnufúsar hendur. Í verk-
smiðjunni starfa því að jafnaði um
30 þúsund manns á þrískiptum
vöktum. Starfsmannafjöldinn jafn-
gildir því yfir tvöföldum íbúafjölda
Garðabæjar og að jafnaði yfir dag-
inn eru jafn margir einstaklingar
að störfum í verksmiðjunni og
skrásettir íbúar sveitarfélagsins
suður af Reykjavík.
Hinn mikli fjöldi starfsfólks
kallar á mikla innviði og af þeim
sökum svipar verksmiðjunni að
mörgu leyti til lítils þorps, fremur
en hefðbundins vinnustaðar. Þar
er rekið sjálfstætt slökkvilið og
öryggisgæsla, nokkur veitinga- og
kaffihús, gjafavöruverslun, heilsu-
gæslustöð, leikskóli og íþrótta-
miðstöð svo eitthvað sé nefnt.
Erfiður markaður fyrir
fjögurra hreyfla vélar
Líkt og áður kom fram þykir
747 Júmbó-þotan einstök á marg-
an hátt og það segir sína sögu um
framleiðslu vélarinnar að hún er
samsett úr sex milljónum hluta. Af
þeim er um helmingur festingar
og skrúfur af ýmsu tagi. Í eina vél
þarf einnig að rekja og tengja um
250 kílómetra af rafmagnsvírum
og leiðslum af fjölbreyttu tagi.
En þótt vélin búi yfir ákveðinni
dulúð vegna sérstaks sköpulags og
veki eftirtekt víðast hvar er fram-
leiðsla vélarinnar í ákveðinni
kreppu. Því ráða ýmsir þættir en
einkum sú staðreynd að mun
minni eftirspurn er eftir breiðþot-
um sem keyra á fjórum hreyflum.
Í dag hefur tækninni fleygt fram
og því er hægt að framleiða breið-
þotur með mikla burðargetu sem
keyra á tveimur hreyflum. Á það
við m.a. um 767-, 777- og 787-
vélarnar frá Boeing. Það var ekki
reyndin á sjöunda áratugnum þeg-
ar 747 var sett í framleiðslu og því
hafði vélin yfirburði yfir allar aðr-
ar hvað varðaði fjölda farþega og
burðargetu almennt.
Af þessum sökum hefur eftir-
spurn eftir 747-vélunum dregist
verulega saman og sé litið yfir
pantanabók Boeing kemur í ljós
að engin ný pöntun hefur borist
fyrirtækinu það sem af er þessu
ári. Pantanabókin nær þó nokkur
ár fram í tímann og því hefur fyr-
irtækið skilað nokkrum vélum af
sér það sem af er ári.
Boeing er ekki eitt um að takast
á við þetta vandamál. Hin volduga
Airbus A380-vél sem tekin var í
almenna notkun fyrir sléttum ára-
tug hefur ekki reynst sá lukku-
gripur sem helsti og eini keppi-
nautur Boeing vonaðist eftir.
Hefur eftirspurn eftir þeirri vél
verið langt undir væntingum.
Veðja á flutningamarkaðinn
Þrátt fyrir hinn breytta veru-
leika þar sem tveggja hreyfla vél-
ar virðast að miklu leyti vera að
taka yfir markaðinn sem fjögurra
hreyfla vélarnar sátu einar að áð-
ur hefur Boeing ekki gefið 747-
vélarnar alveg upp á bátinn og eru
nú framleiddar um sex vélar á ári.
Því ræður ekki síst flutningamark-
aðurinn.
„Þessar vélar hafa reynst
gríðarlega vel á þeim markaði.
Margar þeirra sem nú eru í notk-
un hjá stærstu flutningafyrirtækj-
unum eru hins vegar komnar á
aldur og gera má ráð fyrir að end-
urnýjunar verði þörf á komandi
árum. Af þeim sökum höfum við
m.a. haldið framleiðslunni áfram
og viðhöldum með því verkþekk-
ingu og slíku. Innan fárra ára ger-
um við ráð fyrir fjölgun pantana
úr þessum geira,“ segir Mike
sposkur á svip.
Og jafnvel þótt ekki yrði af því
að framleiðslu 747 yrði haldið
áfram er Boeing ekki á flæðiskeri
statt þegar kemur að flutninga-
markaðnum því 767-vélinni sem
fyrirtækið framleiðir einnig í
Everett-verksmiðjunni er einungis
beint að kaupendum á þessu til-
tekna sviði flugrekstrar.
Fleiri magnaðar vélar
Þótt starfsemin í Everett-
verksmiðjunni verði ætíð tengd
Júmbó-þotunni órjúfanlegum
böndum eru hinar vélarnar sem
þaðan koma ekki síðri á margan
hátt. Þannig er 777-vélin einnig
stórbrotin, ekki síst þegar litið er
til þess að hún flýgur á helmingi
færri hreyflum en 747. „Þrennu-
sjöan“ eins og hún er gjarnan
nefnd manna í millum tók fyrst á
loft árið 1994 og ári síðar var hún
afhent fyrsta flugfélaginu sem
veðjaði á hinn stóra skrokk.
Á meðan 747 getur borið (miðað
við tvö farrými) allt að 410 far-
þega er burðargeta
777-300ER-vélarinnar litlu minni
eða 396 farþegar. Þá er drægni
777-200LR, sem tekur 317 farþega
í sæti, meiri en 747. Drífur hún
allt að 15.800 km meðan 747 hefur
drægni sem er um 1.000 km
minni.
Ekkert slær þó lengd 747 við en
í dag er hún 76,3 metrar að lengd.
Lengri útgáfan af 777 er 2,5 metr-
um styttri.
Boeing framleiðir að jafnaði
fimm vélar af þessari tegund í
mánuði hverjum.
Draumur um loftin blá
Sú vél sem einna mestar vonir
eru bundnar við á vettvangi
Boeing er hin svokallaða Dream-
liner-vél sem ber einkennistölur-
nar 787. Er hún ólík fyrri vélum
Boeing að því leyti að skrokkur
hennar er búinn til úr nautsterkri
koltrefjablöndu sem gerir fram-
leiðandanum kleift að hverfa frá
hinu klassíska skrokklagi sem ein-
kennt hefur nær allar stærri flug-
vélar frá upphafi. Með hinni nýju
tækni gefst Boeing tækifæri til að
auka innanrými vélarinnar til
muna og til marks um byltingar-
kenndar breytingar sem fylgja 787
eru gluggar í farþegarými umtals-
vert stærri en á hefðbundnum vél-
um. Þá þykir vélin ein sú spar-
neytnasta á markaðnum.
Hún er framleidd í þremur út-
gáfum og taka þær frá 242 farþeg-
um og upp í 330 og mest getur
drægni vélarinnar orðið 14.100
km. Boeing framleiðir um 12 vélar
af gerðinni Dreamliner 787 í mán-
uði hverjum. Framleiðslan fer þó
fram á tveimur stöðum, bæði í
Everett eins og áður er getið en
einnig í verksmiðju fyrirtækisins í
Suður-Karólínu.
Hreyflar Eitt af síðustu verkum vélsmiðanna er að festa gríðarstóra hreyflana undir vængi vélanna.
Samsetning Skrokkar vélanna eru settir saman á hvolfi en þegar þeir eru komnir á „réttan kjöl“ hefst vinnan við að
festa fram- og afturhluta þeirra saman, auk þess að tengja vængi vélanna við skrokkinn. Ferlið er nokkuð tímafrekt.
Val Boeing framleiðir ekki sætin í vélar sínar en úr mörgu má þó velja.
Meðal þess sem vekur sérstaka eftirtekt þeirra sem sækja Everett-
verksmiðjuna heim eru afar öflugir kranar sem tengdir eru við mikla
járnbita í lofti hússins. Þeirra hlutverk er að flytja þyngstu hluta vélanna
til og frá framleiðslulínunum allt þar til vélarnar geta staðið undir eigin
þunga á sjálfum lendingarbúnaðinum.
Mike Murray bendir blaðamanni sérstaklega á að til þessa dags hafa
skrokkar vélanna verið settir saman á þar til gerðum „snældum“ sem
eru bláar að lit og þótt hugtakið vísi gjarnan til smáhluta þá eru snæld-
ur þessar engin smásmíði. Ummál þeirra er jafnt ummáli vélarskrokk-
anna og eru því tröllvaxnar. Snældurnar hafa þjónað mikilvægum til-
gangi því það hefur reynst heppilegra frá verkfræðilegu sjónarhorni að
smíða skrokkana á hvolfi. Mike bendir hins vegar á að það muni senn
breytast.
„Jafnt og þétt erum við að auka sjálfvirkni framleiðslunnar og með
nýjum búnaði er okkur gert kleift að smíða boli vélanna á réttum kili.
Það er vissulega hentugra, krefst minna pláss og hraðar framleiðslunni.“
Og það fer ekki fram hjá þeim sem aka eftir framleiðslugólfinu að
sjálfvirkni er að aukast því verið er að setja upp vélmenni sem jafnt og
þétt munu geta leyst fleiri og fleiri þætti við samsetningu vélanna.
Það var ekki úr vegi að spyrja Mike hver afstaða starfsfólksins væri til
þessarar þróunar þar sem tæknibúnaður tekur yfir sífellt fleiri þætti
framleiðslunnar og fækkar þar með þeim handtökum sem krafist er af
mennskum starfskröftum.
„Það fagna í raun allir þessari þróun. Fyrir því eru einkum tvær
ástæður. Vélmennin taka yfir þau verkefni sem eru bæði hættulegust og
líkamlega erfiðust. Því hljóta allir að fagna. En aukin tækni kallar einnig
á aukna sérhæfingu og sérhæfðara starfsfólk getur krafist hærri launa.
Þess vegna er rík menning fyrir því hjá okkur að fólk sæki sér aukna
þekkingu og menntun og þessi þróun mun leiða til þess að hver og einn
starfsmaður verður í raun verðmætari fyrir fyrirtækið.“
Tæknin fækkar handtökum
AUKIN SJÁLFVIRKNI EKKI Í ANDSTÖÐU VIÐ STARFSFÓLK
Stórt í sniðum Hjólabúnaður 777-vélanna er engin smásmíði og mennirnir
virka mjög litlir við hlið hans. Risadekkin eru 14 undir hverri og einni vél.