Saga - 2007, Blaðsíða 5

F O R M Á L I R I T S T J Ó R A
Eru öll gömul hús merkileg? spyr Pétur H. Ármannsson arkitekt í snarpri
grein í nýjum bálki Sögu sem nefnist Hugleiðing. Húsverndun og
spurningar um varðveislugildi gamalla húsa sem menningarminja hafa
nefnilega verið í brennidepli undanfarin misseri hér á landi; því er full
ástæða til að ræða þessi mál á síðum tímarits sem lætur sig fortíðina mestu
varða. Það er einmitt markmiðið með þessum nýja bálki að bjóða upp á
vettvang fyrir knappa umfjöllun um afmörkuð málefni sem tengjast for -
tíðinni og ber jafnframt hátt í samfélagsumræðunni hverju sinni. Hug leið -
ingin er ekki eina nýjungin sem Saga bryddar upp á að þessu sinni því að
annar nýr efnisbálkur hefur göngu sína, svokallaður Skjalaskápur. Með
honum er ætlunin að kynna sýnishorn úr bréfum, skjölum og öðru spenn -
andi efni úr fórum skjalasafna vítt og breitt um landið. Það er handritadeild
Landsbókasafns sem ríður á vaðið með kynningu á efni sem tengist keisur -
um Rússlands, en kynninguna ritar Bragi Þorgrímur Ólafsson.
Saga býður lesendum sínum annars upp á fjölbreytt efni að vanda. Af
fjórum megingreinum þessa heftis ber fyrst að nefna ítarlega úttekt Guðna
Th. Jóhannessonar á viðbúnaði íslenskra stjórnvalda á eftirstríðsárunum
við mögulegum loftárásum, jafnvel með kjarnorkusprengjum. Hann færir
rök fyrir því að almenningur hafi ekki tekið þá ógn alvarlega og m.a. af
þeirri ástæðu hafi viðbúnaðurinn verið takmarkaður. Í annarri grein fjallar
Guðmundur Hálfdanarson um hug mynda heim Tómasar Sæmundssonar.
Guðmundur bendir á að enda þótt Tómas sé oft talinn meðal helstu
frumkvöðla íslenskrar sjálfstæðisbaráttu þá eru stjórnmálaskoðanir hans
fæstum kunnar. Guðmundur gerir að því skóna að Tómas hefði haft
forystu fyrir þeim hópi sem hann hefur kallað íslenska íhaldsmenn ef
honum hefði enst aldur. Þá fjallar Hrafnkell A. Jónsson um stöðu frillna á
miðöldum og færir rök fyrir því að íslenskir fyrirmenn hafi sótt
fyrirmyndir til norsku hirðarinnar. Hrafnkell telur að frillur hafi haft
verndaða stöðu á heimilinu, jafnt sem í samfélaginu öllu, meðan á sambúð
stóð. Að lokum ber að nefna ítarlega ritgerð eftir Svan Kristjánsson þar sem
hann gerir grein fyrir viðhorfum þriggja miskunnra fræðimanna til
stjórnskipunar hér á landi, þeirra Guðmundar Finnboga sonar, Guðmundar
Hannessonar og Hallgríms Hallgrímssonar. Hugmynd irnar setur Svanur í
samhengi við þróun þingræðis á fyrstu áratugum 20. aldar, einkum
hérlendis.
Umfjöllun um bækur er áberandi í þessu hefti eins og svo oft áður. Í
ritdómum og ritfregnum er rætt um hvorki fleiri né færri en átján bækur af
ýmsum stærðum og gerðum, auk þess sem birtar eru andmælaræður þeirra
Haka Antonssonar og Orra Vésteinssonar við doktorsvörn Láru Magnúsar -
Saga haust 2007 nota:Saga haust 2004 - NOTA 11/19/07 4:31 PM Page 5