Saga - 2007, Blaðsíða 118

fieir, sem hafa ein beitt an vilja, hugsa sjer hátt og stefna a›
ákve›nu tak marki, flurfa ekki a› sætta sig vi› hvert smán ar -
bo›, sem líf i› kann a› bjó›a fleim. Dett ur held ur ekki í hug a›
gjöra fla›. fieir finna a› í sjálf um sjer hafa fleir fla› undra afl,
sem l‡k ur upp flest um fjár hirzl um lífs ins, frels is, mennt un ar,
au›s og mann vir› ing ar. fia› eru flreklitlu, viljasljóu og tak -
marks lausu menn irn ir, sem eru lít il flæg ir og sætta sig vi› hvert
lít il ræ›i, sem líf i› rjett ir a› fleim. fiess ir menn ver›a fá tæk ling -
ar vegna fless a› fleir hafa fá tæk ling anna hugs un ar hátt og
hann lei› ir ekki ein göngu til skorts og ves al dóms, held ur ræn -
ir hann menn ina frelsi fleirra og gjör ir flá a› flræl um e›a fljón -
um ann ara.
All ir, sem hafa aug un opin, hafa sje› ótal dæmi flessa í
dag lega líf inu. En fla› hafa ef til vill fæst ir hugs a› út í, a› hjer
er a› tala um alls herj ar lög mál, sem gild ir jafnt fyr ir al fl‡›u og
flá, sem eru hærra sett ir, jafnt fyr ir ein stak linga og heil ar fljó› ir.26
Hrein skilni af flessu tagi ein kenndi mál flutn ing Gu› mund ar alla
tí› og sem stjórn mála ma› ur leyndi hann kjós end ur aldrei fleirri
sann fær ingu sinni a› fólk i› væri au› veld ur leiksopp ur í hönd um
óprútt inna stjórn mála manna. fiannig valdi Gu› mund ur eft ir far -
andi ljó› línu a› yf ir skrift grein ar í Nor› ur landi skömmu á›ur en
hann bau› sig fram til flings í fyrsta skipti: „Um hug stola mann -
fjöld ans vits muni og vild, er vilt um og stjórn a› af fám.“27
Gu› mund ur Hann es son taldi a› fling stjórn in væri ófram kvæm -
an leg vegna fless a› hún bygg› ist „á ein um og sama grund velli:
fleirri trú a› all ir menn sjeu jafn ir.“28 fiessi for senda væri ein fald lega
röng. E›li manna væri mis jafnt og flroska mögu leik ar fleirra mjög
mis mun andi:
Menn vita nú a› bæ›i and leg ir og lík am leg ir eig in leik ar erf ast eft ir
ákve›n um lög um mann fram af manni og a› ytri kjör breyta engu
í flessu, e›a af ar litlu. fietta er helsta ni› ur sta›a af öll um rann -
sókn um erf›a fræ› ing anna enn sem er. Eft ir flús und ir ára
koma sömu eig in leik ar í ljós hjá af kom end un um, sem for fe› ur
fleirra höf›u í fyrnd inni, bæ›i ill ir og gó› ir. Eft ir flús und ára
dvöl á Ís landi kipp ir Ís lend ing um al ger lega í norska kyn i›. …
All ir and leg ir eig in leik ar fylgja sama lög máli og lík am leg ir:
svanur kristjánsson118
26 Gu› mund ur Hann es son, Í apt ur eld ing (Ak ur eyri 1906), bls. 7–8.
27 Nor› ur land 28. jan. 1905, bls. 70.
28 Gu› mund ur Hann es son, Út úr ógöng un um, bls. 17.
Saga haust 2007 nota:Saga haust 2004 - NOTA 11/19/07 4:32 PM Page 118