Saga - 2007, Blaðsíða 217

Hrafn kell Lár us son, Í ÓRÆ‹RI SAM TÍ‹ ME‹ ÓVISSA FRAM TÍ‹. ÍS -
LENSK SVEIT AR BLÖ‹ OG SAM FÉ LAGS BREYT ING AR UM ALDA -
MÓT IN 1900. Sagn fræ›i stofn un Há skóla Ís lands. Reykja vík 2006. 200
bls.
Bók in, sem a› stofni til er MA-rit ger› höf und ar í sagn fræ›i vi› Há skóla Ís -
lands, fjall ar um hand skrif u› blö› e›a sveit ar blö› sem gef in voru út á Ís landi
á seinni hluta 19. ald ar og fram yfir alda mót in 1900. Vi› fangs efn i› er enn frek -
ar af mark a› í tíma og rúmi: Í tíma er mi› a› vi› ár töl in 1866, fleg ar elsta bla› -
i› af fless ari ger› sem höf und ur fann kom fyrst út, og 1908 fleg ar tvö sveit ar -
blö› sem mik i› er stu›st vi› í rit ger› inni hætta göngu sinni. Í rúmi er mi› a›
vi› Nor› ur- og Aust ur land, frá Strönd um og aust ur um til Múla s‡slna.
Sveit ar blö› in, sem eru flunga mi›ja bók ar inn ar, gefa vissu lega a›ra
mynd af Ís lands sög unni en flá sem telj ast ver› ur hef› bund in fyr ir fletta
tíma bil og vi› fangs efni bók ar inn ar er einmitt a› draga flessa mynd fram og
skil greina hana í fé lags sögu legu ljósi. Í inn gangi skil grein ir höf und ur meg in -
vi› fangs efni sitt á ein fald an hátt, e›a sem „hand skrif u› blö› sem inni héldu
fjöl breytt efni sem ætl a› var til al mennr ar birt ing ar og var lát i› ber ast
manna á me› al e›a var les i› upp á al menn um fund um“ (bls. 16). Eins og
und ir tit ill bók ar inn ar ber me› sér flá er áhersl an ekki ein göngu á sveit ar -
blö› in sjálf held ur einnig fla› sam fé lag og flær sam fé lags breyt ing ar sem
voru a› ver›a á fless um tíma. Upp bygg ing verks ins er í sam ræmi vi› fla›
og skipt ist bók in í tvo meg in hluta flar sem seinni hlut an um er svo skipt
upp í tvennt.
Fyrri hlut inn fjall ar um sveit ar blö› in sem slík, helstu ein kenni, út -
brei›slu lei› ir og inni hald. fiar er einnig fjall a› um flá sem skrif u›u blö› in
og flá sem lásu. fiarna er a› finna mik il væga og í öll um a› al at ri› um vel
heppn a›a kort lagn ingu á fyr ir bær inu sveit ar bla›, bygg›a a› veru legu leyti
á grein ingu frum gagna, fl.e. bla› anna sjálfra. Seinni hlut inn fjall ar um sam -
fé lag i› og sam fé lags breyt ing arn ar sem sveit ar blö› in spretta upp úr. fiar er
kafla skipt ing in bygg› á tveim ur meg in hug tök um/hug takatvenn um e›a
kenn ing um sem eru not a› ar til a› greina sam fé lag i› og fé lags leg ar breyt -
ing ar á sí› ari hluta 19. ald ar. Ann ars veg ar er fla› notk un in á hug tök un um
„vi›“ og „hin ir“ og hins veg ar er fla› grein ar mun ur sem teng ist lífs s‡n og
höf und ur kall ar heim il is hyggju ann ars veg ar og sam fé lags hyggju hins veg -
ar. Bá› ar eru fless ar hug takatvenn ur mjög gagn leg ar í fless ari grein ingu og
eru flví sjálf stætt, frum legt, fræ›i legt fram lag í flessu sam hengi.
Hug takatvenn an „vi› og hin ir“ vís ar til vi› horfa og sam kennd ar í til -
tekn um hópi e›a sveit ar fé lagi ann ars veg ar og svo til hinna sem fyr ir utan
standa. Me› fless um grein ing ar tækj um er hug mynd in a› draga fram og
skilja sjálfs mynd fleirra sem a› sveit ar blö› un um stó›u. Fólks sem var uppi
á tím um fleg ar gamla bænda sam fé lag i› og helstu stofn an ir fless voru a›
víkja og óvissa, ótti og fólks flutn ing ar höf›u leyst af hólmi óum breyt an -
leika og fast heldni sem vagg a›i í takt vi› hrynj andi árs tí› anna.
ritdómar 217
Saga haust 2007 nota:Saga haust 2004 - NOTA 11/19/07 4:33 PM Page 217