Saga - 2007, Síða 65

koma upp alls kon ar jar› irkju, a› bæta vegu, a› koma á betri ment -
un me› al al fl‡›u a› bæta kjör enna fá tæku og fá i›ju leysín gj um
nokk u› a› starfa, a› koma á hóf semi í nautn áfengra drykkja …“
fia› var fló fyrst og fremst me› auknu frelsi sem hon um fannst a›
Ís lend ing ar yr›u vakt ir af do› an um, „flví fla› land er í mest um
blóma, og öfl ug ast og frjáls ast, flar sem all ir me› frjáls um vilja
sty›ja hverr ann ann af fremsta megni til a› efla heill ir og hag sæld -
ir fóst urjar› ar inn ar á all an hátt.“72
Ís lend ing um er gjarnt a› líta á upp haf stjórn mála sinna sem
sam eig in lega vakn ingu fljó› ar inn ar, flar sem all ir sann ir Ís lend ing -
ar áttu a› leggj ast á eitt í strí› inu vi› Dani. fia› er aft ur á móti ljóst
a› flví fór fjarri a› ein hug ur ríkti á me› al frum kvö›la fljó› ern is -
stefn unn ar á Ís landi, og flá ekki a› eins um at ri›i eins og sta› setn -
ingu Al fling is. Gæla má flví vi› flá hug mynd — flótt úti lok a› sé a›
full yr›a nokk u› um slíkt — a› sorf i› hef›i til stáls á milli rá› ríkra
for ystu sau›a á bor› vi› Jón Sig ur›s son og Tómas Sæ munds son ef
fleir hef›u bá› ir reynt sam tím is a› setja mark sitt á ís lensk stjórn -
mál. Sá ágrein ing ur hef›i ekki a› eins ver i› per sónu legs e›l is, e›a
bar átta um völd inn an fljó› ern is hreyf ing ar inn ar, held ur einnig um
upp bygg ingu ís lensks nú tíma sam fé lags. fieg ar lit i› er til baka má
al veg gera flví skóna a› Tómas hef›i tek i› for ystu fyr ir hreyf ingu
fleirra sem a› hyllt ust fla› sem ég hef kall a› „fljó› ern is sinn a›
íhald“,73 en áhuga mál fleirra féllu nokk u› vel sam an vi› fla› sem
Tómas hélt helst á lofti á sí› ustu ævi ár um sín um. fiar má benda á
a› Tómasi var› tí› rætt um mik il vægi fless a› her›a vald hús bænda
yfir hjú um og tak marka gift ing ar ör eiga, en hvort tveggja var
kjarna at ri›i í mál flutn ingi íhalds manna um og eft ir mi›ja 19. öld.
Slæ leg hjúa stjórn „og ónitjúnga giptín g arn ar hjerna núna, og jar› ar
sundr an irn ar, sem af fleím lei›a, munu reín ast eín hvurj ar okk ar
verstu óhamíng ur; og ekki veít ir af, fló hugs a› sje bet ur um,
hvurnig flví ver›i í lag kom i›“, sag›i Tómas, og und ir slík ar sko› -
an ir hef›i meiri hlut inn á Al flingi tek i› lengst af 19. öld inni.74
Af slík um um mæl um má ætla a› Tómas Sæ munds son hef›i tek -
i› sér stö›u sem for ystu ma› ur fljó› ern is sinn a›ra íhalds manna á
flingi og lagt flar áherslu á styrka heim il is stjórn, kristi lega mennt un
og fljó› lega menn ingu. fietta hef›i ör ugg lega skerpt á hug mynda -
tómas sæmundsson 65
72 Jón Sig ur›s son, „Um fé lag s kap og sam tök“, N‡ fé lags rit 4 (1844), bls. 14–15.
73 Gu› mund ur Hálf dan ar son, Ís lenska fljó› rík i›, bls. 45–76.
74 Tómas Sæ munds son, „Um fólks fjölg un ina á Ís landi“, bls. 71.
Saga haust 2007 nota:Saga haust 2004 - NOTA 11/19/07 4:32 PM Page 65