Saga - 2007, Blaðsíða 102

fling menn meiri hluta stjórn, sem bar ábyrg› gagn vart fljó› fling inu
og kjós end um í næstu fling kosn ing um. Aft ur virk a›i fling stjórn ar -
ke›j an 1927 fleg ar rík i s tjórn in ba›st lausn ar eft ir kosn inga ó sig ur
Íhalds flokks ins, en n‡r fling meiri hluti mynd a›i rík is stjórn Fram -
sókn ar flokks sem naut stu›n ings fling manna Al fl‡›u flokks.
Meg in flætt ina í flró un ís lenskra stjórn mála á fyrsta ára tug full -
veld is má draga sam an flannig:
1) Full veld i› styrkti fling stjórn ina; m.a. var ekki leng ur um a›
ræ›a virkt vald danskra stjórn valda í mál efn um Ís lands né sjálf -
stætt fljó› höf› ingja vald.
2) Skipu lag› ari stjórn mála flokk um tókst a› skipu leggja fling -
stjórn ar kerf i› miklu bet ur en á›ur. Stjórn mála flokk ar ur›u sterk ari
tengili› ir milli kjós enda og Al fling is. Rík is stjórn ir studd ust vi›
fling meiri hluta og ósig ur rík is stjórn ar flokks leiddi til stjórn ar skipta.
3) Beina l‡› ræ› i› veikt ist mjög, ekki síst me› lak ari stö›u
frjálsra fé laga sam taka eins og bind ind is hreyf ing ar og kvenna hreyf -
ing ar. Eft ir flrjár fljó› ar at kvæ›a grei›sl ur á ár un um 1908–1918 var
eng in fljó› ar at kvæ›a grei›sla á fyrsta ára tug full veld is.
Vart ver› ur um fla› deilt a› fling stjórn in styrkt ist mjög fyrst
eft ir full veld i›. fiing stjórn ar ke›j an var› sterk ari og a›r ir vald haf -
ar veikt ust e›a hurfu me› öllu. Sam tíma menn skynj u›u einnig
straum stjórn mála me› fless um hætti. Hat ramm ar deil ur kvikn -
u›u hins veg ar um hvern ig meta skyldi flessa flró un. Deil an skipti
mönn um í tvær and stæ› ar fylk ing ar: fling stjórn ar sinna og fljó› -
ræ› is menn. Bá› ar fylk ing ar voru sam mála um kjarna máls ins:
tengsl fling stjórn ar og l‡› ræ› is. fiing stjórn ar sinn ar töldu sterka
fling stjórn einu færu lei› ina til l‡› ræ› is í nú tíma fljó› fé lagi. Rök -
semd ir fleirra eru hluti af al flekktri stjórn mála sögu lands ins.
Minna hef ur hins veg ar far i› fyr ir frá sögn um af merki leg um
kenn ing um ís lenskra fljó› ræ› is manna, sem gagn r‡ndu flokka -
vald og ís lensku fling stjórn ina um lei› og fleir mót u›u ít ar leg ar
til lög ur um ann a› og — a› fleirra mati — l‡› ræ› is legra stjórn -
mála kerfi.
Vi› fangs efni næstu kafla eru kenn ing ar flriggja fljó› ræ› is -
manna: Gu› mund ar Hann es son ar, Gu› mund ar Finn boga son ar og
Hall gríms Hall gríms son ar. Í fram haldi af flví er grein ing á fram lagi
fleirra til al mennra kenn inga um l‡› ræ›i og fling stjórn.
svanur kristjánsson102
Saga haust 2007 nota:Saga haust 2004 - NOTA 11/19/07 4:32 PM Page 102