Saga - 2007, Blaðsíða 109

kosn ing um til Al fling is. fiá ney› ast all ir til a› mynda sér sko› un og
taka ábyrg› á ger› um flings ins. Jafn framt ver› ur úr sög unni einn
hinn óge›s leg asti flátt ur hverr ar n‡ tísku-kosn inga bar áttu: sá a›
smala kjós end um á kjör sta› inn, „eins og sau› um í rétt me› hóandi
og sig andi smöl um, svo a› úr slit in geta olt i› á flví, hver flokk ur inn
hef ir mest fjár magn til a› kosta smala og far ar tæki“ (bls. 45). Gu› -
mund ur legg ur til a› land i› ver›i allt eitt kjör dæmi og kjós end ur
kjósi úr hópi allra fleirra sem kjör geng ir eru. Hann tók und ir til lögu
Gu› mund ar Hann es son ar frá ár inu 1914 um a› skipta stjórn ar störf -
um á tvo menn: stjórn ar herra og rá› herra. Stjórn ar herra er yf ir ma› -
ur stjórn s‡sl unn ar og kjör inn af Al flingi úr kjör manna hóp um, sem
í eru helstu emb ætt is menn og fram kvæmda stjór ar, sam tals 100–150
manns. Rá› herra hef ur for ystu í lög gjaf ar starfi. Sam ein a› Al flingi
til nefn ir fimm rá› herra efni, sem velja rá› herra úr sín um hópi.
Hvorki stjórn ar herra né rá› herra er há› ur fling inu.
Næst ligg ur fyr ir Gu› mundi a› finna hlut læga mæli kvar›a á
ger› ir stjórn ar inn ar, bæ›i stjórn ar herra og rá› herra. Smí›a flarf
hlut læga mæli kvar›a á öll um svi› um til fless a› mæla fram far ir í
land inu á hverju stjórn ar tíma bili. fieir væru ekki smí› a› ir í eitt
skipti fyr ir öll held ur yr›u til efni n‡rra rann sókna og auk inn ar
flekk ing ar. Gu› mund ur legg ur sí› an til a› „all ar mæl ing ar ver›i í
hönd um öfl ugr ar hag stofu, sem safni sk‡rsl um um hag fljó› ar inn -
ar og starf emb ætt is manna í öll um fleim efn um er fært flætti a› taka
til rann sókn ar, og ynni úr fleim eft ir fylstu kröf um vís ind anna“
(bls. 116). Hag stof una taldi Gu› mund ur ein hvern merki leg asta li› -
inn í hinu n‡ja stjórn ar kerfi og mik i› und ir flví kom i› a› hún sinnti
störf um sín um óa› finn an lega. Til henn ar yr›i flví a› vanda svo
sem mest mætti ver›a og skipa úr vals mönn um, ein um í hverri
grein. „A› al menn irn ir ættu a› vera lær› ir hag fræ› ing ar e›a stær› -
fræ› ing ar, og eng ir n‡ir tekn ir í fleim grein um nema eft ir sam -
keppn is próf vi› há skóla, er fræg ur væri í fleim vís ind um, e›a um -
sækj andi hef›i vi› gó› an or›stír varið dokt ors rit ger› vi› slík an
skóla“ (bls. 117).
Og hva› ger ist svo ef mæl ing ar „úr vals mann anna“ s‡na a›
land stjórn in hef ur ekki ná› flví a› sinna flörf um fljó› ar inn ar sem
skyldi? fiví er ein falt a› svara: fiá fell ur stjórn in. „Hún fell ur fleg ar
til tek i› lág mark, til tek in vísi tala kem ur út. fia› ver› ur henn ar mene,
tekel“ (bls. 67). Land stjórn in er flannig ekki ábyrg gagn vart Al flingi.
Til lög ur Gu› mund ar Finn boga son ar bo› u›u bylt ingu í stjórn -
skip un lands ins. fiing stjórn inni skyldi koll varp a› og tek i› upp n‡tt
ísland á leið til lýðræðis 109
Saga haust 2007 nota:Saga haust 2004 - NOTA 11/19/07 4:32 PM Page 109