Saga - 2007, Blaðsíða 222

enda fór svo a› a› eins lít i› brot verka manna kaus lista Dags brún ar. Á
flessu var› snögg breyt ing í kosn ing um í jan ú ar ári› 1916 og n‡ stétt ar -
vakn ing og stjórn mála á hugi me› al verka l‡›s. Dags brún, Verka kvenna fé -
lag i› Fram sókn o.fl. bu›u fram „A-lista“ sem vann mik inn sig ur. fia› var
for leik ur a› stofn un Al fl‡›u sam bands Ís lands og Al fl‡›u flokks ins, sem
tóku flvínæst póli tíska for ystu fyr ir verka fólk.
Frá sögn fior leifs s‡n ir a› ári› 1916 var vendi punkt ur í sögu verka l‡›s í
Reykja vík. fiá fær ist fjör í leik inn og allt ann ar brag ur ver› ur á sögu Dags -
brún ar. Virkni fé lags manna stórjókst, sam sta›a og sam taka mátt ur einnig;
eft ir lei› is voru fla› fé lags menn Dags brún ar sem komu fram fyr ir hönd
sinna manna. Fé lag i› breytt ist úr sund ur lausri manna hjör› og óvirk um
flol anda í fylk ingu fram sæk ins ger anda. Allt til enda flessa tíma bils var
verka fólk í sókn. Hva› var fla› sem breytt ist ári› 1916? fior leif ur nefn ir a› -
stæ› ur strí›s ins, fl.e. d‡r tí› og skort, sem voru reynd ar verst ar árin
1917–1918. Hann nefn ir r‡mka› an kosn inga rétt. Hann nefn ir hins veg ar
ekki stofn un Há seta fé lags Reykja vík ur 1915 og ár ang urs ríkt há seta verk fall
1916 sem ör ugg lega var› til a› efla stétt ar lega samtö›u. En hann nefn ir
áhrif ein stak linga: „D‡r tí› in og bo› skap ur manna eins og Jónas ar frá
Hriflu, Ólafs Fri› riks son ar og Pét urs G. Gu› munds son ar bar›i stétt ar vit -
und inn í verka menn …“ og fleir Jónas og Ólaf ur fóru um „eins og hvirf il -
byl ur og bo› u›u hug sjón jafn a› ar stefn unn ar af meiri krafti en gert haf›i
ver i› á›ur“ (bls. 258–259). Vel má vera a› til flessa hafi ver i› skort ur á lei› -
tog um me› hug sjón ir og for ystu hæfi leika en svo hafi fless ir hæfu for ingj ar
(Pét ur var reynd ar gam all í fé lag inu) kom i› fram á augna bliki fleg ar jar› -
veg ur inn var frjór vegna skorts og ólgu me› al al fl‡›u og fla› hafi haft úr -
slita á hrif. Og fla› má bæta enn einu vi›: hug mynda fræ›i. fia› sem fless ir
menn, og sí› an a›r ir á eft ir fleim, báru á bor› var jafn a› ar stefn an, sós í al -
ism inn. Hann haf›i greini lega efl andi og frelsandi áhrif á bar áttu og alla
breytni Dags brún ar manna, enda hl‡t ur sú hug mynda fræ›i sem kjara bar -
átt an bygg ist á a› vera af ger andi. Fram til 1916 höf›u for ystu menn fé lags -
ins jafn an stutt ein hvern borg ara- og/e›a bænda flokk anna og fé lags menn
voru fleim öfl um há› ir póli tískt og hug mynda lega — en ekki leng ur.
Reynd ar dvel ur fior leif ur alls ekki vi› flessi tíma mót sem skyldi. Hann not -
ar t.d. miklu meira pú› ur á átök in milli komm ún ista og sós í alde mókrata á
flri›ja ára tugn um, sem voru har› vít ug og mik il væg, en hin miklu um skipti
sem ur›u um 1916. Eft ir lest ur inn skil ég flau bara til hálfs.
Sí› asti kafl inn heit ir „Verk föll“. Sú saga er vel sög› og skemmti leg.
Hún s‡n ir ljós lega fla› sem hér var sagt. Bar átta fé lags ins fram til 1916 var
veik, ómark viss og a› mestu í vörn. Fyrsta verk fall i›, hafn ar verk fall i› 1913,
átti a› heita hálf ur sig ur en var› fé lag inu fjöt ur um fót í d‡r tí› inni (bls.
125). Öll önn ur verk föll fé lags ins voru há› eft ir 1920 og ur›u smám sam an
bet ur skipu lög› og sókn djarfari og lauk flest um me› sigri (und an tekn ing
var Fram sókn ar-deil an ári› 1926, sjá bls. 322–332) enda var› kaup mátt ar -
aukn ing in stö›ug.
ritdómar222
Saga haust 2007 nota:Saga haust 2004 - NOTA 11/19/07 4:33 PM Page 222