Saga - 2007, Síða 117

flokk ana. Rá› herr ar lög›u und ir sig stjórn s‡sl una vegna fless a›
fleir gátu fla›. Geta flokk anna til a› út hluta op in ber um gæ› um
beindi sí› an starfi fleirra í átt ina a› flví a› fljóna flokks mönn um og
kjós end um me› per sónu legri fyr ir grei›slu í sta› bar áttu fyr ir fram -
gangi sam eig in legra hug sjóna.
Vi› fletta a› halds leysi gegn spill ingu bætt ist sí› an a› beint
l‡› ræ›i var minna eft ir full veld i›. Fram a› fleim tíma var tals vert
beint l‡› ræ›i í land inu. Ákjós an leg ar a› stæ› ur fyr ir beint l‡› -
ræ›i voru hins veg ar ekki leng ur til sta› ar. Eft ir a› full veld inu
var ná› höf›u beina l‡› ræ› i› og full trúa l‡› ræ› i› ekki leng ur eitt
sk‡rt og sam eig in legt mark mi›: full veldi Ís lands. Me› sterk ari
fling stjórn og auknu valdi stjórn mála flokka var› vax andi a› skiln -
a› ur á milli stjórn mála og ann arra svi›a í fljó› fé lag inu. Flokks for -
ingj ar ur›u at vinnu stjórn mála menn me› an fleir skip u›u rá› -
herra stól. fiá ríkti ekki leng ur sam sta›a um verka skipt ingu á milli
beins l‡› ræ› is og fling stjórn ar, flannig „a› dag leg stjórn væri í
hönd um full trúa stofn ana um lei› og tryggt væri a› fólk hef›i úr -
slita vald í mik il væg ustu mál um sam fé lags ins …“25 Í hreinu fling -
stjórn ar skipu lagi er lít i› r‡mi fyr ir beint l‡› ræ›i, t.d. fljó› ar at -
kvæ›a grei›sl ur.
Hinn mikli sam hljóm ur sem finna má í l‡s ingu flre menn ing -
anna á fling stjórn ar skipu lag inu ná›i hins veg ar ekki yfir sk‡r ing ar
fleirra á flró un ís lensku fling stjórn ar inn ar né til lög ur fleirra til úr -
bóta. fiessu ré›u, a› mínu mati, fyrst og fremst mis mun andi kenn -
ing ar fleirra um e›li manns ins og flroska mögu leika, sem og ólík
lífs reynsla fleirra og skynj un á ís lensk um stjórn mál um. fiess um at -
ri› um ver›a ger› skil í næsta kafla.
E›li manns ins, jafn rétti og úr val skyn sumra Ís lend inga
Gu› mund ur Hann es son hóf mark viss af skipti af lands mál um
skömmu eft ir alda mót in 1900 me› greina skrif um í bla› i› Nor› ur -
land, sem gef i› var út á Ak ur eyri. Grein arn ar voru gefn ar út í bók,
Í apt ur eld ing. Fyrsta grein in hét „Gæfu mun ur inn“. fiar út sk‡r ir
Gu› mund ur mis mun andi hlut skipti fólks í líf inu, hva› valdi flví a›
sum um gangi vel en ö›r um illa. Yf ir leitt séu menn ann a› hvort
mjög gæfu sam ir e›a afar lán laus ir:
ísland á leið til lýðræðis 117
25 Svan ur Krist jáns son, „Ís land á lei› til l‡› ræ› is. Áfeng is lög gjöf in 1887–1909“,
bls. 88.
Saga haust 2007 nota:Saga haust 2004 - NOTA 11/19/07 4:32 PM Page 117