Dagblaðið Vísir - DV - 23.11.2018, Blaðsíða 14

14 FÓLK - VIÐTAL 23. nóvember 2018
Smiðjuvegur 4C - 202 Kópavogur - S 587 2202
Ryðga ekki
Brotna ekki
HAGBLIKK
Álþakrennur & niðurföll
Litir á lager:
Svart, hvítt, ólitað, rautt, silvurgrátt og dökkgrátt
Hefur hann alltaf verið viljugur
að fara í meðferð?
„Já, alltaf,“ segir Harpa ákveðin.
„Hann vill alltaf fara í meðferð og
hann vill hætta. En þegar hann
hefur komið af Staðarfelli þá tekur
ekkert við. Það er lítil sem engin
eftirfylgni með þessu. Jú, honum
er bent á að fara á AA-fundi en
það er ekki það sama. Ef það væri
hægt að grípa börnin meðan þau
eru ung þá væri hægt að bjarga
svo mörgum. Allt þetta fólk er
hæfileikaríkt á einhverju sviði og
það þarf að virkja þessa hæfileika.
Þrjár eða fimm vikur á Staðarfelli
eru ekki nóg, það vantar alvöru
eftirfylgni. Fólk sem er á aldrinum
18 og upp í 25 ára aldur hefur ekk-
ert. Eins og sonur minn, hann fékk
enga vinnu því það er alltaf beðið
um sakaskrá. Eitt sinn fékk hann
vinnu í fataverslun og var alltaf
langsöluhæstur en svo kom saka-
skráin og þá var hann látinn fara
þrátt fyrir að hafa staðið sig gríðar-
lega vel. Smám saman ertu kýldur
niður af þjóðfélaginu. Fólk á saka-
skrá fær fá eða engin tækifæri og
það er erfitt þegar maður er ungur
og með brotna sjálfsmynd.“
Harpa segir að ekki bætir úr
skák að fíklar mæti mikli fyrirlitn-
ingu í þjóðfélaginu.
„Ég er þá ekki að meina fólk úti
í búð. Heldur frá fólki í þjónustu-
störfum sem hann þarf að leita til.
Til dæmis hjá einni af Þjónustu-
miðstöðvum Reykjavíkurborgar,
þaðan sem hann fékk peninga og
félagslega aðstoð. Þar mætti hon-
um ekkert nema hroki og skiln-
ingsleysi á veikindum hans en
þegar hann flutti lögheimilið og
leitaði á aðra þjónustumiðstöð
var allt annað viðhorf og þannig
viðhorf þarf að vera á svona stöðv-
um, þar sem að veikt fólk leitar að-
stoðar, þar þarf að sýna kærleik og
manngæsku.“
Ótækt að hafa fíkil á heimilinu
Fyrstu árin í neyslu reykti sonur
Hörpu kannabis, tók inn töflur og
kókaín í nös. Þegar hann var 27 ára
gamall byrjaði hann að sprauta sig.
Þá var leiðin hröð niður á botninn
og leiðin til baka orðin torfær og
löng. Hún segir:
„Þetta er búið að vera mjög erfitt
fyrir alla fjölskylduna. Við höfum
þurft að láta lögregluna fjarlægja
hann af heimilinu nokkrum sinn-
um og við höfum þurft að skilja
hann eftir á götunni. Hann var
farinn að ógna yngsta bróður sín-
um sem var þá á unglingsaldri og
á ADHD-lyfjum. Hann lét bróð-
ur sinn leita að pillum fyrir sig og
hann hefur stolið lyfjum af okk-
ur. Hann hefur líka stolið pening-
um og öðru frá bæði okkur for-
eldrunum og systkinum sínum.
Við höfum boðið honum að vera
heima ef hann væri ekki í neyslu
en hann hefur svikið það. Við höf-
um fundið sprautunálar og fleira
undir dýnunni hans og hann hefur
dregið alls konar lið heim til okk-
ar. Það er ekki hægt að bjóða fjöl-
skyldunni upp á þetta, en við höf-
um gert það allt of oft.“
Harpa segir að fólk hafi ekki
endilega skilning á þessu. Þetta
séu veikindi líkt og krabbamein og
fólk myndi ekki vísa krabbameins-
sjúklingi af heimilinu.
„En í raun er ekki hægt að líkja
þessu saman. Krabbameinssjúk-
lingar eru ekki að stela og ógna.
Það er ekki hægt að hafa fíkil á
heimilinu. Ég elska son minn en
ég elska ekki fíkilinn. Hann breyt-
ist í allt aðra persónu sem ég þekki
ekkert. Það er erfitt að horfa upp á
barnið sitt breytast svona, bæði í
hegðun og útliti.“
Menn með öxi
Harpa segir að neysla sonar síns
hafi haft önnur bein áhrif á fjöl-
skylduna. Óprúttnir einstaklingar
hafi bankað upp á á heimilinu.
„Eitt sinn komu handrukkarar
heim og kipptu honum út. Það
var svo ofboðslega mikil angist í
röddinni þegar hann hrópaði á
pabba sinn. Pabbi hans var á efri
hæðinni en náði að komast út og
bjarga honum frá þeim.“
Harpa minnist einnig fleiri
erfiðra atvika.
„Hann var að vinna hjá pabba
sínum við að keyra. Allt í einu stökk
maður út úr bíl og að honum. Mað-
urinn greip svo fast í höndina á
honum að hann fékk marblett.
Hann sagði að sonur minn þyrfti að
borga og þessar skuldir hækkuðu
sífellt. Í eitt skiptið komu tveir
menn heim til okkar en þá bjó son-
ur minn ekki hjá okkur. Þegar ég
sagði þeim að hann byggi ekki á
staðnum þá fóru þeir. Ég og systir
hans vorum heima ásamt bræðr-
um hans en við fengum áfall þegar
við sáum að þeir voru með öxi. Við
hringdum á lögregluna og brunuð-
um á staðinn þar sem hann bjó.
Lögreglan náði að stöðva okkur en
við vorum svo hrædd, ég náði varla
andanum og þau sendu okkur strax
til baka í bílinn. Þá nótt var lítið sof-
ið.“
Þegar tengdafaðir Hörpu lést
kom sonur hennar heim en var í
neyslu og skaðaði sjálfan sig. „Við
hringdum á sjúkrabíl því hann
lá í blóði sínu á gólfinu, hann var
sendur á bráðadeild, þar sem gert
var að sárum hans, og í kjölfarið
á 33 A fíknideildina en þar átti að
hleypa honum út eftir einn dag.“
Þau þurftu að berjast fyrir að fá
að halda honum inni á deildinni í
nokkra daga í viðbót á meðan þau
jörðuðu tengdaföður Hörpu.
„Við vorum í stressi korter í
kistulagningu því við vorum við
bæði í símanum að reyna að fá
læknana til að halda honum inni
fram yfir helgina en hann átti pláss
á Vogi á þriðjudeginum á eftir, það
tókst á endanum og fjölskyldan gat
andað léttar í það skiptið en þetta
tók gríðarlega mikið á alla fjöl-
skylduna.“
Hún segir að í önnur skipti sem
að sonur hennar hafi komist inn á
geðdeildina hafi honum verið vísað
þar út um leið og hann var orðinn
götufær og búinn að fá að borða.
„Það er ekkert þarna. Ekkert!“
segir hún með áherslu. „Ég hef
hugsað: Til hvers er verið að senda
fólk á þennan stað, því það er ekk-
ert raunverulega gert? Þetta er
engin lausn til lengri tíma. Fíkn er
sjúkdómur og það þarf miklu miklu
meiri aðstoð. Systir hans fór oft
með hann niður eftir til að reyna að
koma honum þar inn þegar hann
var í svo slæmu ástandi að hann
vildi ekki lifa lengur, en nei, það
var ómögulegt og hún þurfti því að
koma með hann heim aftur og við
þurftum að vakta hann, það voru
mörg tár sem féllu og geðshrær-
ingin mikil.“
Hverfandi maður
Hefur hann náð einhverjum tíma
edrú?
„Hann náði einu sinni um
tveimur árum. Þá hafði hann brot-
ið af sér og átti að fara í fangelsi.
Í þessi tvö ár sem hann beið var
hann alveg ofboðslega fínn. Síðan
var hann kallaður inn og þar var allt
fljótandi í efnum.“
Harpa segir að fyrir utan þessi
tvö ár hafi sonur hennar yfirleitt
náð fimm eða sex mánuðum edrú.
„Eftir að hann byrjaði að sprauta
sig styttist sá tími niður í tvo
mánuði eftir hverja meðferð. Núna
síðast voru þetta ekki nema tíu
dagar eftir að hann kom úr með-
ferð. Eins og klukka. Þetta styttist
sífellt og ég hugsa: Hversu langt
nær hann næst? Kannski nær hann
aldrei tökum á þessu en ég verð að
halda í vonina.“
Þegar hann er edrú, er hann þá
sama persóna og hann var áður en
hann byrjaði í neyslu?
„Mér finnst það hafa farið
minnkandi og hann ekki hafa kom-
ið nógu vel til baka. Hann er mjög
sjálfhverfur og er að hugsa um hluti
sem hann á ekki að vera að hugsa
um. Hann hefur alltaf verið hug-
myndaríkur, skemmtilegur og fjöl-
hæfur einstaklingur en með alveg
brotna sjálfsmynd. Hann nýtur
þess ekki lengur að vera innan um
fólk, sérstaklega ættingjana.“
Hefur hatað starfsfólk Vogs og
geðdeildar
Umræðan um alvarleika fíknisjúk-
dóma hefur verið mikil undan-
farin misseri og krafan um aukið
fjármagn til málaflokksins hávær.
Harpa hefur ekki farið varhluta af
þessu.
„Ég verð svo reið þegar ég sé
forgangsröðunina inni á Alþingi.
Að það sé verið að ausa fjármun-
um í aðstoðarmenn á meðan þessi
vandi eykst. Eftir hrun var skorið
niður um þrjátíu prósent og þetta
hefur aldrei náð sér á strik eftir
það. Jafn vel þó að það eigi að vera
góðæri í þjóðfélaginu. Hvar er for-
gangsröðunin? Er fólk ekki meira
virði en einhverjir aðstoðarmenn á
Alþingi?“ spyr hún.
Fyrir tveimur dögum fór Harpa
með son sinn í meðferð en þá
vildu ráðamenn á Vogi ekki taka
við honum. Var það af því að fyrr-
verandi kærasta hans var í með-
ferð og vildu þeir ekki að þau hitt-
ust. Harpa þurfti því að skilja hann
eftir á götunni í algjörri óvissu með
framtíðina. Sama dag og blaðakona
tók viðtalið við Hörpu fékk sonur
hennar innlögn á Vog og segist
Harpa enn halda í vonina.
„Ég hef oft staðið í stappi við
Vog og skammað þá fyrir að vilja
ekki taka strákinn minn inn. Ég hef
hatað fólkið á Vogi og ég hef hatað
fólkið á geðdeildinni. En þegar
skynsemin kemur til baka þá átta
ég mig á því að þau geta ekki gert
betur og þau verða að forgangs-
raða. Yfirleitt fær hann að koma inn
fyrr því hann er svo langt leiddur.
Þeir sem eru ekki svo langt leidd-
ir þurfa að bíða í allt að sjö mánuði
eftir að komast inn. Hver getur
beðið í sjö mánuði? Eða tvo? Eða
bara viku? Einu sinni þurfti sonur
minn að bíða í tvo mánuði. Á þeim
tíma fór hann og keypti sér kókaín
og lenti uppi á spítala í öndunar-
stoppi. Annar maður sem keypti
sama efni dó, þetta var svo sterkt.“
Þörfin fyrir eigin hjálp
Sonur Hörpu á sjálfur ellefu ára
gamlan son. Barnsmóðir hans hef-
ur leyft honum að hitta föður sinn
þegar hann er í lagi, en það hefur
verið minna af því undanfarin ár.
Hann heimsækir þó ömmu sína og
afa reglulega og föðursystir hans
hefur tekið hann til sín einu sinni
í mánuði. Harpa segir:
„Hann hefur ekki fengið mikið
af pabba sínum síðustu fimm árin
eða svo. Um tíma var hann mjög
reiður út í allt og skildi þetta ekki.
En nú er hann kominn á þann ald-
ur að það er hægt að tala um þetta
við hann.“
Hafið þið aðstandendurnir
fengið næga hjálp fyrir ykkur?
„Við höfum alls ekki verið nógu
dugleg að leita eftir hjálp og verið
of lokuð með þetta. Ég fór á Al-
-Anon fundi hjá SÁÁ fyrir mörgum
árum. Hingað til hefur mér fundist
ég ekki hafa þurft á þessu að halda.
En það hefur breyst núna. Kvíðinn
er farinn að stjórna mér og mér
finnst að ég þurfi aðstoð. Maður-
inn minn leysir þetta með því að
bæta á sig vinnu. Fjölskyldan þarf
öll að leita sér aðstoðar, sérstak-
lega þó ég og systir hans sem hefur
tekið þetta alltof mikið að sér með
mér.“
Eftir að Harpa fór að tala um
þetta opinberlega hefur hún feng-
ið viðbrögð frá öðrum aðstand-
endum í sömu eða svipaðri stöðu.
Hún segir mikilvægt að finna að
þau séu ekki ein í þessari baráttu.
„Konur sem ég þekki ekki neitt
hafa hringt í mig, þakkað mér fyr-
ir og deilt sinni reynslu með mér.
Mér finnst gott að geta hjálpað og
þetta hjálpar mér. Fíknisjúkdómar
finnast í öllum fjölskyldum. Ef ekki
einhver í nánustu fjölskyldunni þá
frændi eða frænka. Þetta er miklu
algengara en fólk gerir sér grein
fyrir.“
Harpa segist vera afskaplega
þakklát fyrir alla þá hjálp sem son-
ur hennar hefur fengið. Bæði á
Vogi sem og annars staðar og að
án þess væri hann ekki á lífi.
„Leiðin þangað var þó oft oft
brött og erfið og enginn ætti að
þurfa að ganga í gegnum það að
bíða í marga mánuði eftir innlögn,
það er ekki bara erfitt fyrir sjúk-
linginn heldur alla fjölskylduna og
þessi bið veldur bæði sjúklingun-
um og fjölskyldum þeirra mikilli
vanlíðan og kvíða. Að halda stofn-
un eins og Vogi í gíslingu vegna
fjárskorts er ekki ásættanlegt í
landi þar sem að auðvaldið mokar
til sín fjármunum. Á meðan deyr
unga fólkið okkar vegna sinnu-
leysis í garð meðferðarstofnana.
Forgangsröðunin er svo hroðalega
röng! Í guðanna bænum gerið eitt-
hvað ekki seinna en STRAX, pen-
ingarnir eru til og við þurfum þá
NÚNA!“
Harpa biður þá sem geta að
styrkja SÁÁ og önnur meðferðar-
úrræði þar sem neyðin er mikil.
Einnig biður hún stjórnvöld um
að hlusta á fólkið í landinu og seg-
ir hún þetta verkefni eiga að vera í
forgangi.
Að lokum hvetur hún alla til
þess að skrifa undir undirskrifta-
lista Vogs á síðunni: www.akall.
is n
Sonur Hörpu Byrjaði í raun seint í
neyslu miðað við marga