Tímarit Máls og menningar - 01.06.2015, Qupperneq 6

M a r g r é t Tr y g g va d ó t t i r
6 TMM 2015 · 2
hún höfðar til mun breiðari lesendahóps en aðrar barna- og unglingabækur
og það er heppilegt fyrir höfunda þeirra. Samkvæmt vef Hagstofunnar eru
4–5.000 börn í hverjum árgangi á Íslandi. Það þýðir að höfundur sem skrifar
bækur fyrir börn sem nýlega eru farin að lesa sjálf, t.d. 7–9 ára hafa í raun
einungis 13.403 krakka sem hugsanlega gætu óskað eftir því að fá bókina í
jólagjöf en eins og við vitum er það helst um jólin sem venjuleg börn eignast
bækur. Ungmennabók sem höfðar til fólks frá 12 ára aldri og upp úr eins og
Hafnfirðingabrandarinn Bryndísar Björgvinsdóttur sannarlega gerir er mun
líklegri til að skapa höfundi sínum tekjur sem hægt er að lifa á.
Ég hef stundum sagt íslenskan bókamarkað áttunda undur veraldar. Það
er magnað að hægt sé að standa í jafnfjölbreyttri og vandaðri bókaútgáfu á
eins litlu málsvæði og raun ber vitni. Þar hjálpar margt til, ekki síst mýtan
um bókmenntaþjóðina. Innflutningshöft á þeim tíma er landsmenn fóru
fyrst að sjá peninga, sem varð til þess að bókin festist í sessi sem vinsæl
gjafavara, skiptu ekki minna máli. Sterkir og góðir höfundar sem höfðu
ritstörf að sinni aðalatvinnu skiptu líka gríðarmiklu máli. Á sama tíma og
við stærum okkur af þessari sterku stöðu bókarinnar í sögulegu samhengi
ættum við að gera okkur grein fyrir því að við lifum í hverfulum heimi. Það
er ekkert sjálfgefið við sterka stöðu bókarinnar í samfélagi okkar. Og ég verð
að viðurkenna að ég hef töluverðar áhyggjur af stöðu barnabókarinnar, þrátt
fyrir ungmennabækurnar góðu.
Virðisaukaskattur og skriðdrekar
Síðastliðið haust tók ríkisstjórnin til við að „einfalda“ virðisaukaskattkerfið
og breytti skattþrepunum. Á meðan skattur á sykur var lækkaður var virðis-
aukaskattur á bækur hækkaður úr 7% í 12%. Og jú, jú, auðvitað var þessu
mótmælt. Svo hófust hártoganir um hvort breyting frá sjö upp í tólf væri í
raun mikil eða lítil. Hækkunin væri lítil ef litið væri á heildarverð bóka en á
móti kemur að bókamarkaðurinn er viðkvæmur og fólk hefur ekki of mikið
á milli handanna og því kannski nokkuð ljóst að bækur myndu annaðhvort
hækka og seljast þá minna eða að höfundar og útgefendur tækju hækkunina
á sig. Hvort tveggja væri vont, bæði fyrir höfundana og útgefendurna. Og það
sem er vont fyrir þá er líka vont fyrir okkur hin sem viljum veg bókarinnar
sem mestan.
Og auðvitað drógum við inn í umræðuna drengina okkar sem, samkvæmt
könnunum, geta lítið lesið. Þeir voru líka til umræðu í viðtali Agnesar
Bragadóttur við menntamálaráðherra, Illuga Gunnarsson, í Morgunblaðinu
síðastliðið haust þar sem hann ræðir meðal annars bæði (ó)læsi og virðis-
aukaskatt á bækur.1 Það viðtal hefur setið í mér síðan ég las það, bæði vegna
þess að þar segir hann og bendir á margt sem ég er sammála og get vel tekið
undir en ekki síður vegna þess að þær „lausnir“ sem hann bendir á eru svo
grunnhyggnar og vitlausar að það er beinlínis hættulegt.