Tímarit Máls og menningar - 01.06.2015, Blaðsíða 12

M a r g r é t Tr y g g va d ó t t i r
12 TMM 2015 · 2
Hér myndu einhverjir örugglega segja þetta óþarfa kvart og kvein. Hvaða
máli skiptir þetta þegar á heildina er litið? Er eitthvað verra fyrir börn að
fá brenglaða og ósannfærandi mynd af sínu eigin landi í barnabókum en
þýddar bækur sem gerast í útlöndum eða bækur sem gerast í ímynduðum
heimi? Málið er bara að börn eiga ekki bara skilið að fá betri bækur sem
endurspegla samfélag þeirra. Þau eiga hreinlega lögbundinn rétt á því.
Barnasáttmáli Sameinuðu þjóðanna orðar það fallega, meðal annars í
greinum 17 og 29:
17. gr.
Aðildarríki viðurkenna mikilvægi fjölmiðla, og skulu þau sjá um að barn eigi
aðgang að upplýsingum og efni af ýmsum uppruna frá eigin landi og erlendis frá,
einkum því sem ætlað er að stuðla að félagslegri, andlegri og siðferðislegri velferð þess,
og líkamlegu og geðrænu heilbrigði. Aðildarríki skulu í þessu skyni:
…
b) Stuðla að alþjóðlegri samvinnu við undirbúning, skipti og dreifingu á slíkum
upplýsingum og efni af fjölbreyttum uppruna, menningarlegum, þjóðlegum og
alþjóðlegum.
c) Stuðla að því að barnabækur séu samdar og þeim dreift.
d) Hvetja fjölmiðla til að taka sérstakt tillit til tungumálaþarfa barns sem tilheyrir
minnihlutahópi eða er af frumbyggjaættum.
…
29. gr.
1. Aðildarríki eru sammála um að menntun barns skuli beinast að því að:
…
c) Móta með því virðingu fyrir foreldrum þess, menningarlegri arfleifð þess, tungu
og gildismati, þjóðernislegum gildum þess lands er það býr í og þess er það kann að
vera upprunnið frá, og fyrir öðrum menningarháttum sem frábrugðnir eru menningu
þess sjálfs.
…
Barnasáttmálinn var fullgiltur fyrir Íslands hönd árið 1992 og lögfestur árið
2013 og er því orðinn hluti af íslenskri löggjöf.
Áttunda undur veraldar? Hinn íslenski bókamarkaður er rekinn nánast
án styrkja. Jú, vissulega eigum við fyrirbrigði eins og Miðstöð íslenskra
bók mennta sem úthlutar útgáfustyrkjum til einstakra verkefna, þýðinga-
styrkjum og nýræktarstyrkjum auk þess að vinna fyrir bókamarkaðinn sér-
staklega. Engir styrkir eru eyrnamerktir útgáfu barnabóka sérstaklega þótt
til séu sjóðir sem styrkja barnamenningu og styrkja stundum skrif eða útgáfu
barnabóka, svo sem Barnamenningarsjóður og Barnavinafélagið Sumargjöf.
Rithöfundar geta sannarlega sótt um starfslaun. Launasjóður höfunda
svarar til 555 mánaðarlauna. Fyrir árið 2015 sóttu 194 höfundar um styrk
fyrir samtals 2681 mánuð. 70 höfundar fengu úthlutað styrk.6 Sem betur
fer er það orðið algengara að höfundar barnabóka hljóti náð fyrir augum
dómnefndarinnar og sennilega hafa sjaldan eða aldrei jafnmargir höfundar