Tímarit Máls og menningar - 01.06.2015, Blaðsíða 130

Á d r e p u r
130 TMM 2015 · 1
ar ekki aðeins málefnalega auðu heldur
hindrar hún raunverulegt samtal. Þriðja
ástæðan sem Frankfurt nefnir fyrir
þvælu nútímans, og nefnd var hér að
framan, er hugmyndafræði sem hefur
verið all útbreidd um að ekkert sé hægt
að vita um hinn hlutlæga veruleika og
allt sé í raun háð túlkunum. Slík afstæð-
ishyggja um staðreyndir hafi leitt til
aukinnar áherslu á einlægni, þ.e.a.s
hvort einstaklingur er sannur sjálfum
sér fremur en að það sem hann segi sé í
samræmi við staðreyndir. Við slíkar
aðstæður á þvælan meiri möguleika.
Þvælan kann að virðast skemmtileg
þegar henni er beitt af hugkvæmni en
þegar til lengdar lætur verður hún
þreytandi; hún skilur svo lítið eftir sig.
Þegar svo er komið ættum við ekki að
undrast það að ekkert nýtt skapist eða
raunverulegar breytingar eigi sér stað.
Þvælan verður markmið í sjálfu sér.
Einni þvælu er svarað með annarri og
þannig þvælast málin áfram.
Tilvísanir
1 Greinin byggir að hluta á fyrirlestri sem
haldinn var í Hannesarholti 11. mars 2014.
2 Harry Frankfurt, On Bullshit, Princeton
University Press, 2005.
3 Sjá einnig umræðu um bók Frankfurt
á http://www.visindavefur.is/svar.
php?id=67059
4 Til að mynda má benda á þáttinn Strengir:
Þjóð á háa C-i. Rás 1, 6. apríl 2015. Umsjón-
armaður Hallgrímur Thorsteinsson
5 http://jaisland.is/umraedan/austurvollur-
sigurdur-palsson/#.VTjiDznePFI
6 Hannah Arend, The Human Condition,
University of Chicago Press, 1958, s. 200.
Hulda Þórisdóttir
Umræðan
umrædda
Hún. Þessi sem við virðumst seint ætla
að ná tökum á. Árið 1896 sagði Dr. Val-
týr í Eimreiðinni að hún væri „að jafn-
aði nokkuð handahófsleg og hættir við
að bera keim af eintómum gullhamra-
slætti eða illvígu hnútukasti, fremur en
af verulegri gagnrýni.“ Fráfarandi borg-
arstjóri og meistari samlíkinganna, Jón
Gnarr, hefur líkt henni við bókaklúbb
sem ræðir bara stafsetningu og málfar
bókarinnar en skautar framhjá inni-
haldinu.
Hver er hún? Jú, það er hin íslenska
stjórnmálaumræða sem lærðir og leikir
hafa kvartað yfir í a.m.k. 120 ár. Getum
við ekkert gert til að laga hana?
1. Þó því miður hafi engin kerfisbundin
athugun farið fram á íslenskri stjórn-
málaumræðu, virðast flestir sem tjá sig
um málið vera á því að eftirfarandi
meinbugir séu of áberandi: Málefnin
eru ekki nægjanlega oft brotin til mergj-
ar; ekki velt upp öllum hliðum; ekki
leitað sameiginlegra lausna heldur
stokkið ofan í skotgrafir þar sem mark-
miðið er að hæfa mótherjann föstum,
jafnvel pólitískt banvænum skotum.
2. Ég átti lítið innlegg inn í Rannsókn-
arskýrslu Alþingis um hrun íslensku
bankanna. Innleggið var viðauki við
siðferðiskaflann þar sem ég fór yfir
ýmsar kenningar og rannsóknir á
mannlegri hegðun og hugsun sem gætu
skýrt margvíslegar ákvarðanir og við-
horf sem ríktu í bönkunum, í stjórnmál-
um og samfélaginu árin fyrir hrun. Tvö
meginstefin í þeirri skýrslu eiga mjög