Tímarit Máls og menningar - 01.06.2015, Qupperneq 9

Ve r ö l d b a r n a b ó k a n n a s ó t t h e i m á n ý
TMM 2015 · 2 9
Magnið skiptir máli en ekki bara vegna tungumálsins og málþroskans.
Það er í góðu lagi þótt börn lesi t.d. bækur Enid Blyton sem sumum fræði-
mönnum (þar á meðal mér) finnast afspyrnu lélegar ef þau lesa líka Astrid
Lindgren. Góður skammtur af Línu Langsokk, Maditt, Emil, Bróður mínum
Ljónshjarta og Börnunum í Ólátagarði bætir upp og svo ríflega það fyrir
kynþáttahyggjuna í Dodda-bókunum. Börn læra aldrei að meta það besta
nema hafa samanburð af einhverju sem skilur minna eftir sig. Og við verðum
að treysta þeim til að finna muninn.
Spegillinn
Bækur opna okkur dyr að öðrum heimum. Við getum lesið um framandi
lönd, gamla tíma og undraheima sprottna úr huga höfundanna. Kannski er
þó enginn heimur sem mikilvægara er að heimsækja með lestri góðra bóka
en einmitt sá sem við stöndum í, hér og nú. Samtími okkar. Ísland árið 2015.
Spegillinn sem sýnir okkar hver við erum, hvert við stefnum, hvað megi
bæta og hvar rætur okkur liggja. Blómleg bókaútgáfa staðfestir að við lifum
í alvöru samfélagi sem hugsar og finnur til í einhverskonar sameiginlegri
þjóðarvitund. Það er ekki bara tungumálið sem við eigum sameiginlegt
heldur svo ótal margt annað. Við gleðjumst saman þegar fyrsta lóan kemur
á vorin og skiljum hvað það er að búa á eyju, lengst úti í ballarhafi. Og við
þurfum bækur um okkur sjálf, hér og nú. Börnin okkar þurfa nýjar bækur
sem kallast á við raunveruleika þeirra. Höfum þó líka í huga að höfundar
sem skrifa um liðna tíð eða tilbúna heima eru oftar en ekki einmitt líka að
skrifa um okkur sjálf, hér og nú.
Það er einmitt í þessu samhengi sem ég hef stórar áhyggjur af stöðu
íslenskra barnabóka. Í vetur fór ég upp í Gerðuberg til að skoða árlega
sýningu sem heitir „Þetta vilja börnin sjá“. Þar mátti sjá úrval þeirra mynd-
verka sem prýða íslenskar barnabækur á síðasta ári og eftir að sýningin var
tekin niður flakkar hún um landið. Ég mætti þegar sýningin var formlega
opnuð og kannski í fyrsta sinn skoðaði ég þessa sýningu eins og einhver sem
stendur fyrir utan þetta allt saman. Ég þekkti fæstar bækurnar og hafði ekki
séð verk eftir marga af listamönnunum sem þarna sýndu verkin sín. Það
er eðlilegt að nýir teiknarar og myndlistarmenn taki við af þeim sem eldri
eru. Svoleiðis viljum við líka hafa það. Því miður voru engin Dimmalimm-
verðlaun veitt fyrir bestu myndirnar í ár og stemmningin meðal höfunda
mynda- og texta einhvern veginn daprari en ég hef áður upplifað. Þeir höf-
undar sem ég þekkti og spjallaði við veltu því upp hvort það borgaði sig að
standa í þessu.
En það var fleira bogið við þetta. Við nánari skoðun sýningarinnar kom
í ljós að nokkuð stór hluti myndanna var eftir erlenda höfunda. Í sjálfu sér
er ekkert að því. Við búum í fjölmenningarsamfélagi og flest okkar taka
hverjum þeim sem vill búa með okkur á Íslandi og taka þátt í samfélaginu