Tímarit Máls og menningar - 01.11.2015, Side 79

Tu n g a n s va r t a
TMM 2015 · 4 79
gjörningur, kátur performans, í ætt við það sem Thor hafði sjálfur stundað í
módernískum skáldsögum sínum á sjöunda og áttunda áratugnum. Raunar
er það svo að þegar Adso segir á einum stað í miðjum klíðum í Nafni
rósarinnar: „Anzi er þetta flókin saga“ (213), þá hljómar þetta kunnuglega
fyrir þá sem lesið hafa skáldsögur Thors; persónur í þeim eiga það til að gera
ámóta athugasemdir.
En eftir sviptingarnar í upphafi, þar sem sagan er römmuð svo marg­
faldlega inn að lesandi gæti haldið að fylgjast verði með atburðarásinni úr
sjónauka og auk þess í brögðóttum speglasal, þá kemur sagan þrátt fyrir
allt í fangið á okkur. Við fylgjumst með Adso og Vilhjálmi síðasta spölinn
á ferð þeirra og komum okkur fyrir með þeim í klaustrinu þar sem við
munum dvelja söguna á enda. En veruleiki klausturins er ekki heldur ein­
leikinn, enda er hann numinn af ungum manni sem þarna öðlast nýja og
mikla reynslu á sjö dögum, þótt raunar skrifi hann ekki handrit sitt fyrr en
löngu síðar, undir ævilok. En jafnframt er þarna lifað við fleiri en einn heim;
handanveraldir virðast knýja ákaft dyra ásamt með valdaskaki umheimsins.
Og við komum einmitt að endurnýjuðum inngangi í verkið þegar Adso og
Vilhjálmur ganga á fyrsta degi um dyr klausturkirkjunnar og Adso lýsir í
löngu máli myndum þeim sem ofnar eru í dyraumgjörðina, því að þar er
„þögul ræða“ hins „sögulega steins sem allt í einu hafði opnazt sýn og hug­
myndaflugi hvers sem í hlut ætti (af því að pictura est laicorum literatura)“.
Viðeigandi má telja að á latínu sé hér vísað til þess að myndir séu ritverk
leikmanna, því að trúarleg myndgerð í kaþólskum sið var einskonar þýðing
boðskaparins fyrir ólæsan almúga á skiljanlegum miðli. En Adso „þýðir“
hinsvegar myndirnar yfir á tungumál, og þótt hann segi að þær hafi sökkt
honum „í sýn sem tunga mín á fullt í fangi með að lýsa“, er honum í mun að
koma þessari reynslu yfir á tungu – sem jafnframt er ritmál. „Ég sá hásæti
tróna á himnum og einhvern sitja í hásætinu. Andlit Þess sem sat var strangt
og órætt, augun glennt upp skutu gneistum að jarðnesku mannkyni sem
var komið að endalokum síns ævintýris […].“ Í vinstri hendi heldur hann
á „innsiglaðri bók“ og í kringum hann á þessari dómsdagsmynd eru fjórar
ægilegar skepnur.
Reyndar var ekki hægt að kalla alla ægilega því mér sýndist fagur og mildur mað­
urinn sem hélt á bók vinstra megin við mig (og hægra megin við Þann sem sat). En
hræðilegur virtist mér örn öndverðu megin með gapandi gogginn, reistar fjaðrirnar
sem brynhlífar, klærnar öflugar, stórir vængirnir breiddir út. Og við fætur Þess sem
sat […] voru aðrar tvær, naut og ljón, hvor ófreskjan um sig spennti bók milli klónna
og klaufanna, búkurinn sneri að hásætinu utanverðu en höfuðið að hásætinu sjálfu,
líkt og þær yndu sig í herðum og hálsi í hatrömmum dyntum, lendarnar spenntar,
limirnir líkt og á dýri sem heyr helstríð, og kjafturinn sundurglenntur vítt, halarnir
hringaðir og hlykkjuðust sem slöngur, og enduðu efst í logatungum. Báðar vængj­
aðar og krýndar dýrðarbaug, og voru þrátt fyrir ógnlega ásýnd ekki heljarverur
helur himneskar, og hafi þær virzt skelfilegar var það vegna þess að þær rumdu í
lofdýrð Þess sem kemur að dæma lifendur og dauða. (44)