Tímarit Máls og menningar - 01.11.2015, Blaðsíða 80

Á s t r á ð u r E y s t e i n s s o n
80 TMM 2015 · 4
Adso heldur áfram að drekka í sig einstök atriði þessarar myndar, og nú
birtast einnig hljóðfæri og steinninn tekur að syngja. „En sem sál mín
varð uppnumin af þessum tónaleik sem var jarðneskrar fegurðar og með
hátignarlegum yfirnáttúrulegum teiknum og var í þann veginn að bresta í
fagnaðarsálm, þá fór augum mínum þannig […] að þau bar að samfléttuðum
verunum sem sameinaðar voru miðsúlunni sem bar uppi dyrabjórinn. Hver
voru þau og hvaða táknlegum boðskap miðluðu þessi þrjú samfléttuðu
ljónapör […]?“ (45–46). Síðar hvarflar „heillað augnaráðið“ að skelfilegri
sýnum sem helgast „af sínum táknlega og allegóríska krafti eða vegna þeirrar
siðlegu fræðslu sem þær önduðu frá sér: og ég sá kvenveru nakta og holdétna
og nautnalega, nagaða af fúlum pöddum og höggormar mjólkdrukku hana
og hún paraði sig við ístrumikinn skógarpúka með griffonsfætur“, og þessi
efnisgrein flæðir áfram og senn virðast allir „íbúar helvítis“ þarna saman
komnir og vitrast Adso, „og sem ég hvarf í leiðslu minna veikluðu skynfæra
sem enn voru veikari gjör, heyrði ég máttuga rödd sem lúður gylli og hún
talaði við mig og sagði: rita þú í bók það sem þú sér (og það er ég einmitt að
gera) […]“ (46–47).
Um alla þessa miklu myndlýsingu verður fátt sagt hér. Hún er uppruna­
lega skrifuð af manni sem gjörþekkir helgimyndasmíð og táknfræði miðalda
og dregur hana hér inn í nútímaskáldsögu; nýtir sér klassískar hugmyndir
um vitranir, leiðslu, heljarsýn, heimsmyndir og veraldarsögur, en gefur
jafnframt til kynna að færsla myndarinnar yfir í tungumál verði Adso
knýjandi þörf, hugsanlega vegna þess að þarna, í „forgarðinum“, megi sjá
ummerki alls sem á sér stað þessa sjö örlagaríku daga: „og ósjaldan gerðist
það á næstu dögum að ég hvarf aftur að virða fyrir mér dyraumbúnaðinn
fullviss þess að ég væri einmitt að að lifa þá atburði sjálfa sem hann segði
frá“ (47). Og áhersla myndarinnar á bækur (sem eru fjórar eins og sjá má)
kallast í senn á við bókasafnið, í táknrænum og raunverulegum skilningi, við
vitnisburðinn sem Adso skrifar um dagana sjö og um sýn sína til þeirra úr
ellinni, og við bókina sem Umberto Eco skrifar. Þannig að þótt Biblían, bók
bókanna, sé vitaskuld einn helsti undirtexti þessarar skáldsögu (og sérdeilis
Opinberunarbókin), þá vaknar grunur um að bókin innsiglaða sem birtist
í dyramyndinni miklu gæti alls eins verið hið týnda bindi um hláturinn og
kómedíuna – nú eða eintak af Nafni rósarinnar.
En þar með hef ég raunar nefnt bókina eins og hún birtist okkur á
íslensku – í texta sem er höfundarverk Thors Vilhjálmssonar; í verki sem
þeir Eco og Thor eiga saman. Tilvitnanirnar hér að framan verða að nægja
til sannindamerkis um hversu kjörinn Thor er til að þýða þennan hlaðna og
krefjandi texta, ljóðrænan og gustmikinn í senn. Sagan er öll myndrík og
í slíkri rittjáningu er Thor í essinu sínu, og raunar er hann líka einn helsti
tónsmiður íslenskra frásagnarbókmennta. Ég hef ekki borið texta hans að
ráði saman við frummálið, enda ekki mikill ítölskumaður, en það gerði
ítalsk­íslenski fræðimaðurinn Viola Miglio í grein sem birtist fyrir nokkrum