Tímarit Máls og menningar - 01.05.2002, Blaðsíða 10

Lilja Hjartardóttir
Hernaður, hryðjuverk og hernumið fólk
Deilur Ísraelsríkis og Palestínumanna
Framboð á steinum til að stöngva í höfuð ísra-
elskra hermanna verður nægilegt á næstunni
eins og myndir af húsarústum á Vesturbakkan-
um og Gaza sýna. Margir eiga harma að hefna
og herinn mun sprengja enn fleiri byggingar í
hefndarskyni. Samkvæmt upplýsingum Rauða
hálfmánans í Palestínu, 23. apríl, hafa nær
1.500 manns týnt lífi frá byrjun uppreisnarinnar
(nefnd al-Aqsa intifada) sem hófst í september
2000, um 19.000 hafa særst og a.m.k. 4.000
manns eru heimilislausir. Enn á ný er samféiag
araba í Palestínu niðurbrotið og efnahagslífið
lamað; heimili margra I rúst, leiðtogar niður-
lægðir, aftökur án dóms og laga, lokaðir skólar
og útgöngubann dögum og vikum saman.
Astandið er kunnuglegt fyrir eldri kynslóðirnar
sem lifðu uppreisnina miklu 1936-1939. Hinir
yngri muna uppreisnina á herteknu svæðunum
sem hófst árið 1987, þegar tuttugu ár voru lið-
in frá hernámi Vesturbakkans og Gazasvæðis-
ins. Frá desember 1987 til sama tíma 1993
voru hundruð bygginga rústuð, um 1.100
manns týndu llfi, þar af um 240 börn og ung-
lingar. Fjöldi látinna ísraelskra hermanna skipti
tugum.
Síðastliðin 15 ár hefur verið unnið að því að
byggja upp traust milli leiðtoga Palestínumanna
og ísraela. Friðarviðræður hófust í Madríd á
Spáni árið 1991 þar sem lagðar voru fram áætl-
anir sem fólu í sér hægfara þróun í þá átt að ísr-
ael léti af hendi hernumið land í skiptum fyrir
frið. Áttu Palestínumenn smám saman að fá
sjálfstjórn á þeim svæðum, en stofnun sjálf-
stæðs ríkis var ekki til umræðu. (sraelsk stjórn-
völd viðurkenndu PLO, Frelsissamtök Palest-
ínu, sem lögmætan samningsaðila árið 1993 en
samtökin viðurkenndu tilvist og tilverurétt ísra-
els og hættu hryðjuverkastarfsemi. Sama ár var
Óslóarsamkomulagið undirritað og Palestínu-
menn fengu takmarkaða heimastjórn á Gaza og
í Jeríkó. Arafat sneri aftur til Palestínu eftir ára-
tuga útlegð sem kjörinn forseti hinnar nýju
heimastjórnar. Nokkrum mánuðum áður, í des-
ember 1994, höfðu hann, Shimon Peres og
Yitzhak Rabin fengið friðarverðlaun Nóbels.
Rabin galt fyrir samkomulagið með lífi sínu ári
síðar. Nóbelsnefndin hefur nú krafist þess að
Peres afsali sér verðlaununum en ekki Arafat.
Óslóarsamkomulagið var byggt á veikum
vilja, tortryggni og andúð beggja aðila. And-
staða heima fyrir og lítill áhugi alþjóðasamfé-
lagsins réð þó meiru um örlög þess. Hvorir
tveggja reyndu að hámarka kröfur sínar og
fórna sem minnstu. í kjölfar Óslóarsamkomu-
lagsins fylgdu millisamningar, tillögur, skýrslur
og áætlanir um framkvæmd þess, s.s. Karó-
samþykktin 1994, Millisamningur 1995, Hebr-
on-samþykktin 1997, Wye-minnisblað ári
Palestínumönnum finnst þeir illa sviknir, fyrst af Bretum, sem lofuðu
aröbum sjálfstæðu ríki eftir fall Tyrkjaveldis, síðan af öðrum ríkjum
araba sem hafa brugðist í tilraunum sínum til að frelsa Palestínu, og
að lokum skipti alþjóðasamfélagið landi þeirra og gerði þá að réttlaus-
um flóttamönnum í eigin landi og öðrum ríkjum.
Meintir afkomendur gyðinga frá fjarlægum
og fátækum ríkjum flytjast nú í æ meira mæli
til velferðarríkisins ísrael. Frá tíma per-
estroiku í Sovétríkjunum 1989 hefur um ein
milljón manna flutt þaðan til (sraels. Þá hafa
um 60.000 gyðingar frá Eþíópíu gerst ríkis-
borgarar á síðastliðnum árum.