Tímarit Máls og menningar - 01.05.2002, Page 43

tmm bls. 41
Agatha Christie (1890-1976) er tíktega frægasti
og vinsæiasti glæpasagnahöfundur heims.
Bækur hennar hafa hins vegar aidrei þótt sér-
lega flóknareða torskildar. í Englandi eralgengt
að unglingar taki til við að lesa bækur Agöthu
Christie á 12. eða 13. ári og svipaða sögu munu
margir íslendingar geta sagt. Ástæðan er ein-
föld. Agatha Christie er hálfgerð Enid Blyton
fullorðinsbókanna. í bókum sínum býr hún til
ævintýraheim þar sem allt er rökrétt og greitt
er úr öllum flækjum, heim sem er talsvert
þægilegri en heimurinn er í raun og veru.' Lík
finnst á setrinu, leynilögreglumaðurinn er kall-
aður til og leysir málið og síðan geta allir feng-
ið sér kaffi í konjaksstofunni. Lausn gátunnar
minnir á hverja aðra krossgátu en óhugnaður
raunverulegra giæpa er víðs fjarri.
Ármann Jakobsson
Rangtúlkun veruleikans
Enid Blyton morðsögunnar?
Þessi algenga mynd af glæpasögum Agöthu
Christie er rétt en þó röng þar sem aðeins er
hálf sagan sögð. Bækur Agöthu Christie eru
vissulega einfaldar og auðlesnar. Þær eru á
sinn hátt hálfgerð ævíntýri. En stundum er það
einfalda flókið líka og á það við um sögur Agöt-
hu Christie. í þessari grein og tveimur í viðbót
verður reynt að styðja það rökum hvað sé flók-
ið við þessar einföldu sögur. Því að það er ekki
alveg satt að óhugnaðurinn sé víðs fjarri í sög-
um Agöthu Christie - þó að hann sé alls ekki á
yfirborðinu. Um það verður fjallað síðar. í sög-
um Agöthu Christie er líka fjallað um það
hvernig greinendur veruleikans eru misskildir
og vanmetnir. Að því verður líka vikið síðar. En
fyrst verður fjallað um það hvernig morðgáturn-
ar í sögum Agöthu Christie grundvallast á því
hvernig ýmsar algengar goðsagnir í samfélag-
inu eru sprottnar af rangtúlkun veruleikans.
Líkið er kveikja morðsögunnar. Sakamála-
saga er sprottin af þeirri einföldu félagslegu for-
sendu að öðru hverju eru framdir glæpir sem
torvelt reynist að leysa. En hvers vegna varð til
sérstakt sagnaform sem snýst um glæpi undir
lok 19. aldar og hvers vegna náði það form svo
feiknarlegum vinsældum á 20. öld? Um það
verður ekki fjallað hér.2 Um hitt verður varla
deilt að glæpasögur þrífast á gátum, grun-
semdum og óvissu. Þær fela því í eðli sínu í sér
efa um skynjun og túlkun veruleikans og raun-
ar tengjast þær einnig óvissu um náungann. [
morðsögunni getur hver sem er verið morðingi
í dulargervi og sú staðreynd skiptir miklu máli í
sögum Agöthu Christie.
Sjónhverfingalist höfundarins
Agatha Christie velti glæpasagnaforminu
greinilega mikið fyrir sér og fjallar um það beint
og óbeint í bókum sínum. Á yfirborðinu skop-
ast hún að glæpasagnahöfundum og notar til
þess glæpasagnahöfundinn Ariadne Oliver.
Ungfrú Oliver þarf eins og Agatha að burðast
með vinsæla en sérvitra söguhetju frá litlu landi
sem hún þekkir ekkert til. Ráðgáturnar sem
ungfrú Oliver er að semja eru oftast fremur
kjánalegar og reiða sig stundum á ótrúlegar til-