Tímarit Máls og menningar - 01.05.2002, Page 62

þeim. Þau Ijómuðu öll eins og þau væru upp
með sér.
Úlfur benti á myndavélina og var greinilega
að reyna að koma fólkinu í skilning um að hann
hefði áhuga á að taka myndir. Ragnar þýddi
táknmálið fyrir þeim og ég sá að bóndinn kink-
aði kolli. En börnunum stóð nú greinilega sífellt
meiri stuggur af þessum einkennilega gesti.
Þau tíndust inn í bæinn eitt af öðru og skömmu
síðar fór húsfreyjan á eftir þeim. Úlfur tók
nokkrar myndír af bóndanum og bæjarhúsun-
um en þakkaði síðan fyrir sig með hneigingu.
Hann rölti aftur í átt til okkar en Ragnar stóð
enn og spjallaði við bóndann.
Síðan þá hef ég reyndar aldrei séð þennan
sama eyðilega og hrjóstruga dal. Nei, ég hef all-
ar götur síðan séð landið eins og það hlýtur að
hafa iitið út; búsældarlega sveit, tún og engi.
Það verður allt Ijóslifandi í hvert sinn sem ég
kem þangað, næstum óþægilega skýrt.
hann á einhverju sem myndar dálitla bungu víð
hlið hans öðrum megin. Þegar hann kemur nær
sé ég að hann muldrar eitthvað fyrir munni sér
en ég heyri ekki hvað það er fyrir hófatakinu og
háværu suði regnsins. Hann er áhyggjufullur.
- Ég hefði viljað ná nokkrum myndum af
börnunum, sagði hann um leið og hann settist.
Stúdentinn jánkaði eitthvað í hálfum hljóð-
um.
- Já, þetta eru falleg böm, sagði hann eftir
dálitla stund og bætti svo við, - við höfum ver-
ið að mæla íslensk börn, eiginlega dálítið mörg.
Við ætlum okkur að bera indexana saman við
rannsóknir frá öðrum löndum.
Mér var nú farið að skiljast að samferða-
menn mínir voru einhvers konar vísindamenn.
En ég átti sem fyrr algerlega ómögulegt með
að átta mig á því hvað við vorum að vilja þarna.
Og ekki óraðí mig fyrir því sem dagurinn átti
eftir að bera í skauti sér.
IV.
Leiðin gegnum hraunið var ágætlega fær. Þarna
lá ógreinilegur slóði en hann var þó eiginlega
mun skárri en aðrir slóðar sem við höfðum ekið.
í raun er hraunið ekki réttnefnt hraun því það er
alþakið þykku lagi af vikri og ösku. Þetta var
nánast allt gróðurlaust á þessum tíma, Sums
staðar sökk trukkurinn í vikurinn og maður
heyrði að hann spólaði Ktillega. Við náðum þó
ekki að festa okkur því Ragnar ók mjög greitt.
Hinn stöðugi hristingur var nú horfinn en við og
við tók bíllinn harkalegar byltur svo að maður
þurfti að halda sér í til að hendast ekki til.
Á leiðinni byrjaði skýjahulan að þynnast yfir
Heklu. Ég áttaði mig ekki á því hvað var að ger-
ast fyrr en ég sá skyndilega glitta í eitthvað
dökkt á bak við skýin. Svo starði ég á meðan
myndin varð smátt og smátt skýrari. Fyrst kom
í Ijós lárétt svart strik og sfðan flettust skýin út
frá því uns fjallið var allt komið í Ijós. Og þá stóð
hún þarna, þannsett, kolsvört og Ijót. Ekki veit
ég reyndar hvort mér fannst hún Ijót þegar ég
sá hana þarna í fyrsta skipti en mér hefur alltaf
þótt hún Ijót síðan. Þegar fjallið blasti við í heild
sinni skildi ég fyrst hvernig stóð á hrauninu og
gjóskunni og hvers vegna dalurinn var svona
eyðilegur.
Reynsla mín þennan dag losaði held ég um
skrúfu í kollinum á mér að þessu leyti. Hún bjó
til alls kyns myndir sem ég hef ekki getað losn-
að við. Ég mun aldrei losna við þær.
Fyrst sé ég bara græna móðu. Síðan sé ég
smátt og smátt birkilauf út um allt. Því næst
sverar bjarkir sem vaxa fyrirhafnarlaust undir
svörtum hömrum og utan í skjólsælum brekk-
um. Ofar tekur við kjarr og efst f hlíðunum
þykkur lyngmosi. Því næst víðan dalbotn þar
sem grasið er smátt og smátt að hafa sigur.
Enn er þó lundur á stöku stað. Víða eru hálf-
dauðir stubbar afhöggvinna trjáa sem standa
upp úr á sléttunni eins og afhöfðuð dýr. Ég sé
stíga og troðninga sem eru eins og brúnar rák-
ir á grænmáluðum striga. Áin er hlykkjótt
slanga sem skiptir myndinni til helminga. Ég sé
þetta allt. Loks finn ég óljósa reykjarlykt í lofti.
Hún blandast saman við lykt af taði og mykju;
úrgangi spendýra. ( bakgrunni greini ég lykt af
mannaskít.
Ég sé lítinn dreng koma hlaupandi snemma
morguns eftir stig sem liggur niður með ánni.
Það er hásumar, algert logn og hvergi ský á
himni. Drengurinn er votur í fæturna af dögginni
en hann tekur ekki eftir því. Honum er mikið
niðri fyrir. Hann er sendiboði með áríðandi skila-
boð til Ijósmóðurinnar sem býr neðar í dalnum.
Fótatakið er létt, sá sem hleypur er ekki þungur.
Þegar hann á skammt eftir heim að bænum fer|
hundurinn að gelta og ýlfra f hlaðinu. Drengurinn
herðir á sér á endasprettinum. Miðaldra maður
lýkur upp mjóum dyrum á moldarbrúnum vegg.
Um leið og hann rekur höfuðið út fyrir blindast
hann af morgunsólinni og sér þess vegna ekki
gestinn sem kemur hlaupandi. Finnur bara
skyndilega þegar drengurinn kastar sér móður
og másandi í fangið á honum.
Ég sé líka mann koma ríðandi sömu leið í
rigningu og roki að áliðnu hausti. Hann er í
svartri hempu og hefur hettu á höfði. Hann
heldur með annarri hendi í tauminn en hin
höndin er falin undir hempunni. Þar heldur
Ég horfi á eftir honum fjarlægast og hverfa inn
í haustlitina. Allt er heiðgult.
Ég sé ána renna í sínum mörgu bugðum og
greinum, ísilagða á vetrum, stórfljót á vorin og
lygna á sumrin. Ég sit á steini við ána og fæ að
vita að hér sé oft logn, jafnvel svo dögum skipt-
ir. Að á heitum sumardögum sé fallegt hér og
þá finnist fólki gott að búa í þessum dal. Þá lofi
íbúarnir himnasmiðinn og alla þá heilögu. Þakki
fyrir að yngstu börnin skuli hafa lifað veturinn,
að sátt skuli hafa náðst um hrístekjuna, að
brjóstverkurinn hafi linast. Á slíkum dögum iði
dalurinn af lífi. Krakkar af bæjunum fari og
svamli í ánni ef ekki þurfi að vinna verk heima
við eða hirða hey af engjunum.
Ég heyri kliðinn. Öll hljóðin blandast saman -
busl og skvettur, hvell hróp, skrækir, hundar
sem ýlfra og gelta, naut sem baular bundið við
tré, kona sem missir frá sér stunu í skóginum,
maður sem ræskir sig efst uppi á fjallsbrún.
Líka blóðugur hósti undan feldi f myrkvaðri
stofu. Hann boðar haust í lífi ungrar konu með-
an sumarið dunar fyrir utan.
Þegar þessi hljóð deyja út heyri ég óminn frá
klukkunni í bænahúsinu á Höfuðskeljastöðum.
Ómurinn rýfur kalda vetrarkyrrðina. Á völlunum
neðan við bænahúsið hafa verið teknar nokkrar