Tímarit Máls og menningar - 01.02.2005, Blaðsíða 85

Glæpur, refsing, ábyrgð
ekki langt undan. Sögumaður hverfur inn í annan heim sem er eins og
sambland af Palli var einn í heiminum og nútímahryllingsmynd af
ódýrara taginu. Heimsendastemningin svífur yfir vötnum í Reykjavík
sem er mannlaus að undanteknum söguhetjunum tveimur, stundakenn-
aranum unga og stúlku á sama aldri. Lífi þeirra er hins vegar ógnað af
skrímslum sem ekkert vinnur á nema ef til vill vopnuð barátta.
Þótt þessi saga kunni í endursögn að hljóma eins og handrit að B-
mynd, og minni raunar helst á Zombie-myndir Rogers Coreman og
fyrstu mynd Hringadróttinsleikstjórans Peters Jackson er það bara á yfir-
borðinu. Einsemdin í mannlausri borginni og hryllingsverurnar sem
sækja að eru kröftug útmálun á ofsóknarkennd sem á rætur sínar í
menningarástandi þar sem allt er fljótandi, öll mörk hafa verið leyst upp.
Steinar Bragi notar þannig myndmál og sögur úr afþreyingarmenningu
samtímans á skapandi hátt til að fjalla um samtímann. Sögumaður sem í
heimspeki sinni leggur mesta áherslu á frumsetningu Descartes, „Ég
hugsa þess vegna er ég“, festist í martröð þar sem mörk skynjunarinnar
og einstaklingsins eru brotin niður, ekkert er eins og það sýnist.
í skáldsögu Jökuls Valssonar, Börnin í Húmdölum, birtast skrímsli og
bardagaaðferðir hryllingsmyndanna á hinn bóginn í sínu náttúrulega
umhverfi ef svo mætti segja. Sagan af baráttu barnanna í blokkinni
Húmdölum við skrímslin sem í raun og veru búa í skápunum þeirra er
fantasía af blóðugustu og æsilegustu gerð. Rétt eins og glæpasögurnar
komu til ísiands fyrir tæpum áratug eru nú fantasíur loksins orðnar að
íslenskri bókmenntagrein. Því er auðvitað ástæða til að fagna, ekki síst
vegna þess að Jökull er feykilega flinkur skáldsagnahöfundur, hann hefur
fullkomið vald á því að skapa persónur og umhverfi ásamt því að spinna
æsilega og hraða atburðarás. Jökull færir sér, rétt eins og Haukur og
Steinar Bragi, heim barnabókanna í nyt. BloJckin sem er sögusvið Barn-
anna 1 Húmdölum og umhverfi hennar minna ekki lítið á heimkynni
fyrrnefnds Einars Áskels og ósýnilegur vinur sem minnir á Manga kemur
þar einnig töluvert við sögu.
Að lokum
Alvara, einlægni, óhugnaður. Allt þetta einkenndi ár glæpsins í íslenskum
skáldsögum. Þær skáldsögur sem vöktu mesta athygli undirritaðs eiga
sameiginlegt að fjalla um álitamál, félagsleg, siðferðileg, pólitísk. Þar með
er elcki sagt að aftur séu upp runnir tímar hins milliliðalausa raunsæis,
hinnar sundurgreinandi skáldsögu sem afhjúpaði fremur en að
skemmta. Raunsæi er ekki einfaldur hlutur og þær skáldsögur sem hér
TMM 2005 • 1
83