Tímarit Máls og menningar - 01.02.2005, Blaðsíða 24

Katrín Jakobsdóttir
Það búa hundrað þúsund manns í borginni og allir halda að allir þekki alla eins
og í gamla daga, ef það hefur þá einhvern tíma verið þannig. En það er ekki svo-
leiðis. Flest venjulegt fólk hittir aðeins örlítinn hluta borgarbúa á allri sinni lífs-
leið, örlítið brotabrot af öðru fólki. Það kemst aldrei í snertingu við mannhafið
þar fyrir utan. (228)
Annars er Reykjavík orðin svo stór að fólk hverfur í mannhafið og maður sér
það aldrei aftur. (159)
Þessi orð eru lögð í munn Kidda krumma, gamals bekkjarbróður Dan-
íels, og Sólveigar, gamallar bekkjarsystur Daníels. Ekki aðeins er borgin
orðin íjölmenn og víðfeðm heldur virðist eðli hennar hafa breyst í
hugum persóna; hún er orðin heimsborg þar sem fólk sem maður hittir
á götum úti er nafnlaus massi en ekki kunnuglegar persónur. Með
þessum fólksíjölda eru allar forsendur fyrir trausti brostnar en í heimi
glæpasagna byggist fléttan iðulega á óvissu um hverjum sé treystandi.29
Borgin er ímyndað samfélag, rétt eins og þjóðin, þar sem fólk þekkist
ekki í raun en finnur til ímyndaðrar samkenndar út frá umfjöllun um
borgina. Þannig getur maður lesið síðuna sem heitir „höfuðborgar-
svæðið“ í Morgunblaðinu og sannfærst um að maður eigi eitthvað sam-
eiginlegt með öllum hinum á svæðinu þótt maður þekki aðeins brotabrot
af íbúunum.
Hins vegar er ítrekað að hugsanlega hafi þetta alltaf verið svona, efast
er um að allir hafi þekkt alla í „gamla daga“ og eðli borgarinnar er því
undirstrikað, óháð stærð. Þá má ekki líta framhjá því að þótt Reykjavík
sé orðin stærri en hún var t.d. um miðja 20. öld telst hún vart stórborg í
alþjóðlegu samhengi. Þetta kemur greinilega fram í Mýrinni (2000); „Morð
voru fátíð í Reykjavík og vöktu gríðarlega athygli þá sjaldan þau voru
framin.“30 Á þessu er klifað í bókaflokknum öllum: „Fá morð voru framin
í Reykjavík nema í ölvímu og þau voru skjótleyst, ógæfumaðurinn hand-
samaður og sendur á Hraunið.“31
Munurinn á mýtunni um glæpaborgina Reykjavík undir lok tíunda
áratugar 20. aldar og í kringum 1980 er sá að um aldamótin 2000 þarf
ekki lengur að vísa í veruleikann til að búa til myndina; það þarf ekki
lengur að varpa fram setningum eins og birtust aftan á bókarkápunni á
Heitum snjó: Glæpaborgin Reykjavík er orðin óumflýjanlegur hluti orð-
ræðunnar sem ekki þarf að skapa í hvert sinn en hægt er að bæta við og
byggja enn frekar upp. Þar með er ekki sagt að sú glæpaborg sem er til í
orðræðunni sé til í veruleikanum.
Mýtan er byggð upp með áherslu á fíkniefnaheiminn sem er alltaf
nálægur í sögunum, hvort sem það er í gegnum glæpamálin eða Evu
22
TMM 2005 • 1