Tímarit Máls og menningar - 01.02.2006, Blaðsíða 46

JÓRUNN SlGURÐARDÓTTIR
nývöknuð eftir hundrað ára svefn sem aðeins guð geti vakið hana af.
Hann hljóti því að vera guð. Jackie Onassis heldur fund með sínum
látnu eiginmönnum eftir að hafa af kostgæfni valið dragt sem hæfi til-
efninu. Þetta eru léttir textar og fyndnir, heimspekilegar skemmtisögur,
sem skilja allar klisjur eftir úti í mýri hjá kettinum. Undirtitill bókar-
innar er I-VPrinzessendramen fl-V Prinsessuleikritj sem vísar til menn-
ingarsögunnar, nefnilega fimm konungaleikrita Shakespeares. Prins-
essuleikritin eru að því leyti öðruvísi en til að mynda Wolken. Heim að
goðsagnapersónur eins og Mjallhvít, Þyrnirós og Jackie Onassis taka á
sig myndir persóna með manneskjulega eiginleika. Þá eru sögur þessara
persóna svo vel þekktar og samofnar okkur sjálfum sem einstaklingum
og þátttakendum í vestrænni menningarsögu að írónían á greiðan
aðgang að huga okkar. Það sem þó líklega skiptir mestu er að höfund-
urinn sýnir í textanum væntumþykju og sterka persónulega nálægð við
persónurnar.
Þakkarávarp Elfriede Jelinek sem sýnt var á myndbandi við afhendingu
Nóbelsverðlaunanna fyrir rúmu ári er mikill textavefur og ber, eins og
áður sagði, hinn táknræna titil: Irn Abseits - „utanveltu", „utansviðs“ eða
„fyrir utan“. Sem rödd að utan talaði hún um sambandsleysi sitt við
tungumálið. Hún líkti því við hund sem hún hafi alið vel til þjónustu við
sig en nú glefsi hann og láti lokkast til andstæðinganna sem nota tungu-
málið til að breiða yfir kúgun. Hún talaði um kviksyndi tungumálsins,
um leiðina, veginn sem alltaf er til hliðar við og fellur aldrei saman við
skrifin, og hún spurði: „Er það skáldið sem alltaf er utan vega um leið og
það verður að hafa augun á veginum sem það ekki fetar?“ Og hún spyr
einnig hvort vegurinn sem hún geti ekki gengið óttist „að vera ekki
genginn, vegna þess að þar eru framdar svo margar syndir, stöðugt eiga
sér stað pyntingar, glæpir, þjófnaðir, þar sem þungum þröngvunum er
beitt og merkileg heimsörlög framleidd af þrengingaþunga.“
í öllu þessu getur aðeins tungumálið veitt öryggi, gætt að því að „allt
sé rétt, rétt í því ranga þegar raunveruleikanum er lýst og það er aldrei
hægt að gera rétt“. Skáldkonunni finnst tungumálið hafa yfirgefið sig.
Samt sé það þarna en „hún er ekki, ekki í tungumálinu“ sem lýsir raun-
veruleikanum, tjáir raunveruleikann af svo miklum gleypugangi. Hróp-
ar alls staðar að, frá gervihnöttum í gegnum sjónvarpið og heimasímana
og gemsana. Tungumálið er óseðjandi en stendur samt á blístri, glefsar
stöðugt. Tungumálið vill ekki hlusta, vill ekki koma til skáldsins í ein-
veru þess og „sá sem ekki hlustar verður að tala, mæla án þess að vera
heyrður og fæstir heyrast þótt þeir mæli“.
44
TMM 2006 • 1