Tímarit Máls og menningar - 01.02.2006, Blaðsíða 56

Hugrún R. Hjaltadóttir
Áhrifamikill útúrsnúningur
Kaldhœðni i Dagbók Bridget Jones
Að lesa ástarsögur er ekki talið fínt, og að vera femínisti og lesa ástar-
sögur hefur ekki verið talið fara vel saman. Staðreyndin er þó sú að ég
fæ eitthvað út úr því að lesa um fyrirmyndarheim gagnkynhneigðrar
ástar, en hluti af þeirri nautn er að láta framvindu sögunnar og persón-
urnar í bókinni fara í taugarnar á mér. Oft endar lesturinn með því að
ég lofa sjálfri mér að lesa aldrei aftur bókmenntir sem eru uppfullar af
kvenfyrirlitningu og viðhalda þannig ríkjandi samfélagsmynd sem ég
legg mig alla fram við að breyta.
Hin umdeilda ástarsaga Helen Fielding, Dagbók Bridget Jones, kom
fyrst út í Englandi 1996 og var endurprentuð fjórum sinnum áður en
kvikmyndin var frumsýnd 2001. Eftir það var hún endurútgefin tvisvar
og auk þess þýdd á fjölda tungumála, þar á meðal íslensku. Það er því
óhætt að segja að sagan um hana Bridget Jones hafi slegið rækilega í
gegn í hinum vestræna heimi. Einhvern tíma í miðju þessa æðis las ég
bókina í fyrsta skipti. Ég opnaði hana með ákveðnar væntingar um að
finna þann fyrirmyndarheim gagnkynhneigðrar ástar sem ég bæði
elska og hata í senn. En í stað þess að hún færi í taugarnar á mér, var ég
síflissandi. Það var ekki fyrr en seinna sem ég áttaði mig á því hversu
áhrifaríkur kaldhæðinn frásagnarmáti Helen Fielding getur verið.
Kaldhæðni og útúrsnúningur
Kaldhæðni (irony) á sér stað þegar sagt er það sem ekki er meint. Það er
jafnframt kaldhæðnislegt að vilja ekki eitthvað fyrr en það er of seint
eða að henda einhverju sem síðar verður ómissandi. Kaldhæðni er því
túlkun á samhengi atburða eða hluta. Samkvæmt skilgreiningu Lindu
Hutcheon getur kaldhæðnin bara verið til innan orðræðunnar, en það
þýðir að það er ekki hægt að skoða hana úr tengslum við það félagslega,
sögulega og menningarlega samhengi sem hún á sér stað í.1 Kaldhæðni
54
TMM 2006 • 1