Tímarit Máls og menningar - 01.02.2006, Qupperneq 74

Jón Yngvi Jóhannsson
sviðsins er skemmtilega óvenjuleg frásagnaraðferð. Sögumaður virðist
vera þorpið sjálft sem segir frá í fyrstu persónu eintölu.
Þessar þorpssögur eru í senn kunnuglegar og svolítið ævintýralegar,
á köflum er eins og þetta þorp standi svolítið utan við tímann. Þorpið er
lítið og á margan hátt einangrað, en það er líka hluti af stærra samhengi,
fólk fer og kemur aftur breytt, og einn íbúi þorpsins, Stjörnufræðing-
urinn sem áður var forstjóri prjónastofu á staðnum, er í nánum sam-
skiptum við dularfull alheimssamtök um björgun siðmenningarinnar.
Þótt sögurnar sem þorpið segir séu margvíslegar eru örlög íbúanna
ofin úr fáum þráðum: ást, losta, breyskleika og hamingjuleit. Ef við
höldum okkur við kröfuna um skáldsögur sem hluta af umræðu er ekki
margt að sækja til Jóns Kalmans á yfirborðinu. Samt er þessi bók, líkt og
flestar skáldsögur, í einhverjum skilningi stefnuyfirlýsing. Yfirlýsing
um hvað er merkilegt, hvað er í frásögur færandi. Þorpið er auðvitað
ekki bara að segja okkur sögur af fólki heldur líka að einmitt svona
sögur séu mikilvægar, einmitt þetta fólk í þessu þorpi er þess virði að
sagt sé frá því.
Niðurstaða lesanda eftir lestur Sumarljósanna getur því verið að
sögur séu mikilvægar, og það á ekki síður við um Argóarflts Sjóns. Þar
er fléttað saman mörgum sögum, sem sagðar eru af tveimur býsna ólík-
um sögumönnum. Önnur meginsagan er af ferðalagi íslendingsins
Valdimars Haraldssonar með dönsku flutningaskipi til Noregs árið
1949, en saman við hana fléttast bútar úr frásögn af siglingu Jasonar og
Argófaranna í leit að hinu gullna reyfi. Stýrimaður á báðum skipum er
Keneifur, einn hinna ódauðlegu meðal grískra garpa. Meðan Valdimar
dvelur um borð í skipinu hafa þeir orðið til skiptis. Keneifur segir sögur
af dvöl Argófara á eyjunni Lemney sem bara er byggð konum, en Valdi-
mar predikar hollustu fiskáts og yfirburði norræna kynstofnsins.
Þetta er saga sem spannar ótrúlegar víddir, frá jörðu til himins, milli
austurs og vesturs, suðurs og norðurs og ekki síst frá fornöld til
nútímans. Á yfirborðinu er hún skemmtisaga um Islending sem er upp-
fullur af þjóðrembu af skemmtilega sérviskulegu tagi og viðskiptum
hans við umheiminn. En allt í þessari sögu vísar í margar áttir, hvert
einasta smáatriði getur haft margvíslega merkingu, augljósa eða tákn-
ræna eftir atvikum. Hún fjallar um það að segja sögur, um goðsögur og
orku þeirra í margvíslegum skilningi. Báðir eru sögumennirnir ólík-
indatól. Sögurnar spretta ekki allar af afrekum og hetjudáðum, heldur
eru uppspretturnar margvíslegar rétt eins og í fyrri skáldsögum höf-
undar. Argóarflísin er sjálf eins og ferðalag um heiminn utan alfaraleiða
í fylgd með þjófum, svikahröppum og hetjum.
72
TMM 2006 • 1