Tímarit Máls og menningar - 01.02.2006, Blaðsíða 98

Bókmenntir
Til að geta svarað spurningunni framan á seinustu bók Jónasar, hvar endar
maður? (JPV útgáfa 2005) þarf að rekja sig í gegnum allar fyrri bækur hans; þá
sést fljótlega að skáldið telur manninn byrja í merkingarleysinu. Þetta má til að
mynda sjá í ljóðinu „Einangrun" í Andartaki ájörðu frá 1992. Þar er rútan lífið,
og þegar hún veltur og allir farast nema mælandinn þá vaknar hann af draumi
til algers merkingarleysis. Það er óralangt frá þessu merkingarleysi til lifandi
manna, en það ferðalag lýsir ljóðum Jónasar kannski í stuttu máli. Ferðin ligg-
ur frá merkingarleysinu, sem hann sér í náttúrunni, til merkingarinnar, sem
hann sér helst í borginni. Jónas notar náttúruna oft til að losa um hina tilbúnu
merkingu mannsins og opinbera merkingarleysið. í ljóðinu „Augu mín verða
ekki aftur söm“ úr sömu bók nær Jónas lesandanum í byrjun á hversdagslegri
ferðalýsingu. Síðan læðir hann inn sakleysislegri hugsun með einu augnatilliti
sem setur lesandann óvænt í samband við merkingarleysi hinnar óendanlega
dauðu náttúru himingeimsins (Andartak á jörðu, bls. 35);
Nótt yfir snjóbreiðunni
yfir för minni til þín
Ég veit ekki...
Ég leit upp
og það hremmdi mig fjarlægð:
Nóttin er ekki íslensk eins og dagarnir
litir daganna
né jarðnesk
heldur nær út til stjarna
handan stjarnanna
þar sem jörðin er ekki til
Og þú ekki til
jarðneska stúlkan mín?
Ég veit ekki...
Þarna er glugginn þinn
og hér er ég
einhverstaðar
milli þín
og fjærstu stjarna næturinnar.
Maður sér Jónas fyrir sér hangandi í ysta þræði merkingarvefsins, einhverstaðar
lengst úti í geimnum. Hann var kannski á leið til stúlkunnar, en bara það að líta
upp þegar nóttin var svörtust og skynja hvað hún er takmarkalaust ólík deginum,
tengir hann við myrkan og kaldan alheiminn, sem er stærri og undarlegri en svo
að við getum fyllt hann merkingu, og stöðvar hann á leiðinni til hennar. Alheim-
urinn, sem vísindamenn vita strangt til tekið ekki úr hverju er, hvernig saman
settur eða hvaðan hann kom, gerir merkingarleysið hlutlægt. Það er sem sagt ekki
bara tilfinning. Ljóðmælandinn nær þó að búa til lítinn merkingarneista sem er
ljóðið sjálft, eitthvað sem hann yljar sér við skamma stund og sendir til okkar, eða
jarðnesku stúlkunnar við gluggann, eins og nokkurskonar afsökunarbeiðni fyrst
96
TMM 2006 • 1