Tímarit Máls og menningar - 01.02.2006, Síða 112

LEIKLIST
Þórhildur Ólafsdóttir
Sætbeiskt liðsinni Svövu
Vala Þórsdóttir: Eldhús eftir máli. Hversdagslegar hryllingssögur. Byggt á smásögum
eftir Svövu Jakobsdóttur. Leikstjóri: Ágústa Skúladóttir. Frumsýnt á Smíðaverkstæði
Þjóðleikhússins 29. des. 2005.
„Er ekki svolítil tímaskekkja að setja upp á svið einhverjar eldhúsbaráttur?“
spurði vinkona mín þegar við örkuðum í Þjóðleikhúsið til að sjá Eldhús eftir
máli - hversdagslegar hryllingssögur. „Voru þessar sögur ekki skrifaðar fyrir
mæður okkar, til að hvetja þær til að gera það sem við gerum í dag?“ spurðum
við okkur sjálfar. Án þess að hafa lesið sögurnar sem leikritið var unnið úr
vissum við að Svava hafði skrifað um konur og að framsetning hennar og túlk-
un á aðstæðum þjóðfélagsins hafði sjokkerað þegar þær birtust fyrst, en þær
blésu líka baráttuhug í brjóst margra. Það var í lok sjöunda áratugarins og við
ekki fæddar. Tæpum fjörutíu árum síðar göngum við á fund Svövu, sem hefði
orðið 75 ára í fyrra, til að sjá sýninguna sem sett er upp í minningu þessarar
konu sem lagði svo stóran skerf til jafnréttisbaráttunnar.
Vala Þórsdóttir byggir verkið á fimm smásögum eftir Svövu: „Gefið hvort
öðru ...“, „Saga handa börnum", „Krabbadýr, brúðkaup, andlát ...“, „Eldhús
eftir máli“ og „Veisla undir grjótvegg". Konur eru miðjan í hverri sögu. Hver
saga stendur sem heild, en þær eru fléttaðar saman og því geta konurnar
heimsótt sögu hver annarrar, farið í brúðkaup, veislur og saumaklúbba til
hinna. Þessar kvenhetjur Svövu eiga það sameiginlegt að reyna að standa undir
væntingum samfélags, eiginmanna og barna til þeirra. Þær eru undir álagi,
sorgmæddar og þjáðar, en sýna hver annarri það aldrei. Þegar þær hittast
keppa þær innbyrðis og segja innantóm orð á innsoginu. Úti í sal situr áhorf-
andinn og fær að sjá þær einar, eins og þær eru í alvörunni, óttaslegnar og
þreyttar, með óljósa sjálfsmynd. Um leið og önnur persóna birtist á sviðinu fer
annað leikrit í gang. Leikrit sem er skrifað af karlmönnum, þar sem konur taka
nauðugar viljugar að sér hlutverk sem þeim hefur verið talin trú um að sé það
rétta. Það er allt í þessu fína á sviðinu. En frá áhorfendapöllunum séð er eitt-
hvað meira en lítið að.
í raun eru sögurnar sex, en ein er ekki byggð beint á neinni sögu eftir Svövu
þó að hún sé klárlega áhrifavaldur. Þar er fjallað á óþægilega hreinskilinn hátt
um móðurhlutverkið, stöðu sem fólk veigrar sér við að tala opinskátt um.
110
TMM 2006 • 1