Tímarit Máls og menningar - 01.02.2006, Síða 120

Tónlist
Andi hestsins mun búa í einu hljóðfæranna sem barkasöngvararnir spiluðu á á
tónleikunum í vor, það var einskonar fiðla með hestshöfuð úr tré; hestshúð var
strengd yfir hljómbotninn og strengirnir voru úr hrosshári. Leikið var á önnur
furðuleg hljóðfæri á tónleikunum, þarna mátti sjá einskonar kassagítar, einnig
strokhljóðfæri sem hægt var að láta hneggja, stóra seiðmannstrommu, tvo
hestshófa er slegið var saman og hristu búna til úr nautspung.
Aðalmálið var samt barkasöngurinn og var hann talsvert fjölbreyttari en
maður á að venjast úr munni Tíbetbúa, enda ekki bara trúarlegur heldur um ást
og ástarsorg eins og áður sagði, um þrá, drauma og allt mögulegt annað. Á tón-
leikunum mátti heyra hin ótrúlegustu tónbrigði, blístur, dýrahljóð og líka
„venjulegan“ söng auk barkasöngsins. Vissulega var þetta einföld tónlist sem
byggðist að forminu til á sífelldum endurtekningum, en margbrotinn hljóð-
færaleikurinn og mismunandi raddblærinn gerðu að verkum að manni var
stöðugt komið á óvart. Og þrátt fyrir draugalega raddbeitingu voru tónlistar-
mennirnir svo sjarmerandi á sviðinu að ég held að enginn hafi orðið hræddur!
Svona tónleikar eru nauðsynlegir. Vissulega er mikil gróska í tónlistarlífinu,
bæði í klassíkinni og í öðrum tónlistargeirum, samt er fátt sem er öðruvísi.
Svokölluð heimstónlist, þ.e. tónlist framandi þjóða, á almennt ekki upp á pall-
borðið hér, og því gaman að Listahátíð skuli veita þjóðinni tækifæri til að heyra
annarskonar tónlist. Þó ekki sé nema til að víkka sjóndeildarhringinn aðeins.
Er nútímatónlist leiðinleg?
Og talandi um það þá verð ég að minnast á annarskonar skrýtna tónlist sem
oft hefur orðið fórnarlamb fordóma. Þetta er svokölluð nútímatónlist. Mér er
enn í fersku minni furðuleg uppákoma í þættinum Laugardagskvöld með Gísla
Marteini snemma á árinu. Gísli Marteinn ræddi þar við Atla Heimi Sveinsson
tónskáld og sagði honum að hann og margt annað venjulegt fólk skildi ekki
nútímatónlistina sem hann semdi. Atli Heimir spurði hann þá hvort hann
hefði einhvern tíma komið á tónleika þar sem tónlist hans hefði verið flutt en
Gísli Marteinn kvað svo ekki vera.
Er ekki eitthvað bogið við það að ræða við eitt okkar þekktasta tónskáld
fyrir framan alþjóð, hafa skoðanir á tónlist hans en viðurkenna svo að hafa
aldrei hlustað á hana? Maður veltir fyrir sér af hverju tónlist Atla Heimis hafi
ímynd sem gerir að verkum að maður eins og Gísli Marteinn segist ekki skilja
hana, án þess að hafa nokkru sinni heyrt hana? Er hún svo óskiljanleg og óþol-
andi að maður þurfi ekki einu sinni að hlusta á hana til að vita að hún sé óskilj-
anleg og óþolandi?
Fullyrðing Gísla Marteins vakti mig til umhugsunar um það hvort ekki væri
kominn tími til að víkka sjóndeildarhringinn hjá almenningi gagnvart nú-
tímatónlist. Ég gerði það svo að umtalsefni í Lesbók Morgunblaðsins, en grein-
in var reyndar hálfgert framhald umfjöllunar minnar um listræna stefnu Sin-
fóníuhljómsveitar íslands í Lesbókinni nokkru fyrr, þar sem ég gagnrýndi
hljómsveitina fyrir að sinna ekki íslenskri nútímatónlist nægilega vel.
118
TMM 2006 • 1