Heimsmynd - 01.10.1987, Page 76

þarna upp á íslandi en til dæmis í New
York. íbúar New Yorkborgar eru sér ef til
vill meðvitaðir um að borgarstjórinn fékk
vægt hjartaáfall án þess að geta rætt það í
smáatriðum. Rammi heimsmyndarinnar
á íslandi er hins vegar mun þrengri — ver-
öldin rúmast á mun minna sviði. Petta
varð mér ljóst þegar ég fór í fyrsta sinn á
þorrablót Islendinga í New York. Það var
eftirminnilegt.
Á þessu þorrablóti sá ég íslendinga
skemmta sér saman í fyrsta sinn. Það var
hræðileg upplifun þótt hvalurinn hafi
bragðast betur en nokkru sinni hér á Is-
landi. Fólk hafði ekki fyrr sporðrennt
kræsingunum en það upphóf raust sína í
fjöldasöng. Þetta var eins og ég ímynda
mér ungverska þjóðdansasamkomu. ís-
lendingarnir stóðu upp frá borðum og
stigu trylltan dans. Ég velti því fyrir mér
þá hvort ameríski bjórinn væri svona
sterkur. Ljósritum með sönglagatextum
var dreift á borðin og fólk söng og klapp-
aði saman lófum í takt. Hefði verið gat á
veggnum þarna hefði ég látið mig hverfa.
Brennivín var drukkið ómælt og skyndi-
lega var byrjað að spila á harmónikkur.
Stúlkur í íslenskum þjóðbúningum skutu
upp kollinum en það eina sem ég gat hugs-
að um var hræðilegt hákarlsbragðið. ís-
lendingum finnst gaman að plata útlend-
inga. Það varaði til dæmis enginn mig við
því hversu daunillur hákarlinn væri. Og
daginn eftir þegar veislugestirnir köstuðu
upp hver um annan þveran var mér sagt
að þetta væri mælistika á hversu vel sam-
kvæmið hefði heppnast. Þetta var í fyrsta
skipti sem ég kynntist veisluhöldum Is-
lendinga. Þeir eru hins vegar svolítið öðru
vísi þegar færri koma saman. Þeir eru ró-
legri og kurteisari og þegar allir hættu að
tala þegar ég kom inn var sagt þeim til af-
sökunar að þeir væru bara feimnir. Mér
datt auðvitað ekki í hug að það væri verið
að slúðra um mig. Ég gerði mér hins vegar
fljótt ljóst að útlendingar verða alltaf út-
lendingar í augum íslendinga.
Eftir að ég fluttist til íslands kynntist ég
útlendingum sem höfðu búið þar í tíu ár,
töluðu málið betur en móðurmál sitt og
áttu börn í skóla, en fannst samt að þeir
hefðu ekki aðlagast landi og þjóð. Ég lét
mér fátt um finnast og ákvað að fyrst ég
yrði alltaf útlendingur myndi ég haga mér
eins og búist væri við af útlendingi. í við-
tali sem tekið var við mig varðandi starf
mitt á útvarpinu þegar leiðtogafundurinn
stóð sem hæst, sagði ég: „Það vinnur bara
einn maður hér og svo tveir útlendingar. “
Reyndar er það svo að Islendingar eru
einstaklega upp með sér af menningararf-
inum, tungumálinu og Islendingasögun-
um. Ef til vill er það þess vegna sem þeir
eru ekki enn búnir að smíða ný orð til að
tjá sig um tölvurnar sem bráðum ráða þó
öllu. Ég hef enn ekki hitt Bandaríkja-
mann sem er eins snöggur til varnar þegar
land hans er gagnrýnt. íslendingar finna
flestu á landi sínu eitthvað til foráttu en ef
útlendingar finna að einhverju snýst þetta
við og þeir rísa upp til varnar. Ég varð
mjög undrandi þegar nýja flugstöðin í
Keflavík var opnuð og því var haldið fram
sem blákaldri staðreynd að þetta væri fal-
legasta flugstöð í heimi. Þeir gætu rétt eins
sagt að ísland væri miðja heimsins. Ég var
líka dálítið hneyksluð svo vægt sé til orða
tekið þegar íslensk yfirvöld fóru að ræða
um flug Flugleiða til Flórída á fundi utan-
ríkisráðherra Atlantshafsbandalagsins
um daginn.
Þú mátt ekki skilja þetta sem svo að mér
hafi ekki liðið vel í kalda borðinu í átta
tíma seinkunum hjá Flugleiðum. Ég er
heldur ekki að segja að Flugleiðir eigi ekki
að fljúga sem víðast. Ég er bara undrandi
á því að framlag íslendinga til umræðna
um að stórfækka kjarnorkuvopnum og
tryggja frið sé að brydda upp á leyfum til
flugs til Bandaríkjanna og hvalaveiðum.
Ég held að blaðamennirnir hafi líka verið
dálítið undrandi. Kannski að þeim ís-
lensku undanskildum.
Ég er ekki alveg búin að venjast íslensk-
um fjölmiðlum. Mér var nefnilega sagt að
gallinn við blöðin væri að flest þeirra
fylgdu ákveðnum stjórnmálaflokkum að
málum. Eitthvað er til í því en verra er að
ég komst að því að oft eru mál „þögguð
niður“. Þér finnst kannski að ég taki stórt
upp í mig, en því miður er þetta algengt.
Það er mikið af gróusögum sem ganga
manna á milli. Auðvitað er erfitt að kom-
ast að því hvort þær séu sannar fyrr en
löngu eftir að þær komast af stað. En þeg-
ar þær reynast sannar og komst í blöðin þá
virðist það ekki breyta neinu.
Ég hef líka rekist á annað sem ég hélt að
gerðist hvergi nema í Austurlöndum fjær.
Það þykir sjálfsagt að þýða greinar orðrétt
úr erlendum blöðum án þess að geta
heimildar. Þeir stela meira að segja mynd-
unum. . . Ég hneykslaðist í fyrsta skipti
þegar ég sá grein í íslensku blaði sem var
stolin beint upp úr vikuritinu Time, en ég
er hætt því núna, Sal, því þetta er daglegur
viðburður. Ég veit ekki hvaða kostum ís-
lenskur blaðamaður þarf að vera búinn
öðrum en að kunna að þýða úr ensku. Það
má líka geta þess að leiðararnir og frétt-
irnar blandast saman í eitt, en það er
miklu auðveldara að hlæja bara að því.
Ég hélt einu sinni að það væri erfitt að
kynnast þessari þjóð. Einir og út af fyrir
sig virðast íslendingar þögulir og rólegir.
Saman í hóp eru þeir hins vegar ræðnir og
skortir hvergi á sjálfstraust. Þeir ætla sér
ekki að vera kvikindislegir og í rauninni
eru þeir ekki dónalegir. Hugsaðu þér Sal,
hvernig við værum ef við hefðum haldið
sambandi við alla þá sem voru með okkur
í barnaskóla, vissum allt um afdrif þeirra,
hjónabönd, skilnaði og taugaáföll. Auð-
vitað gæti ég haldið áfram á sömu nótum
en þegar öllu er á botninn hvolft held ég
að svona sé þessu varið í smábæjum hvar
sem er í heiminum. Ég ætla frekar að
benda þér á svolítið annað.
Það er tvennt sem ég skil ekki. Veðrið
og kynlífið á íslandi.
Hvað veðrið varðar fer það ekki á milli
mála að engin þjóð hefur veðurfar eins
mikið á heilanum og íslendingar. Það er
aðalumræðuefnið við matarborðið. Ég
man vel eftir þessum samræðum:
„Alveg er veðrið búið að vera dásam-
legt upp á síðkastið.“
„Satt segirðu. Ef það hefði ekki rignt í
þrjár vikur í júlí þá hefði þetta verið frá-
bært sumar.“
„Já, en veistu að mér er sagt að það hafi
verið alveg óþolandi heitt á Italíu og
Grikklandi. Líkkisturnar hreinlega
sprungu í hitanum.“
Veðrið skiptir öllu máli. Kannski er það
vegna þess að það er yfirleitt vont. Þá
sjaldan sólin gægist fram úr skýjunum
virðast allir keyra hver á annan í umferð-
inni, fyllerí brýst út í miðbænum og ungl-
ingarnir sem reika dauðadrukknir um
Laugaveginn næturlangt gætu vel átt
heima í Lord oftheflies.
Kynlíf Reykvíkinga er enn óskiljan-
legra. Það er útaf fyrir sig meiri háttar mál
að komast að því hver átti barn með hverj-
um. íslendingar eignast börn býsna ungir
og barneignir og hjónaband eru ekki sett í
neitt sérstakt samhengi. Eftir tveggja ára
dvöl finnst mér það reyndar skiljanlegt að
enginn sjái ástæðu til að gifta sig. Og það
er líka vinsælt að skipta um maka. Yfir-
leitt er litið undan þegar einhver sem allir
þekkja fer heim úr samkvæmi með allt
öðrum en hann kom með. En svo er auð-
vitað slúðrað. Umræðuefnið, hver sefur
hjá hverjum er ekki tekið sérstaklega al-
varlega enda tilefni til slúðurs daglegt
brauð. En auðvitað dettur engum í þessu
fjöllynda þjóðfélagi í hug að hann geti
smitast af eyðni. Þess eru samt dæmi að Is-
lendingar smitist og raunar hafa land-
læknir og forsætisráðherra hvatt til þess
að landsmenn noti smokka. En, Sal, ég
held að enginn taki þá alvarlega.
Og svo finnst íslendingum gaman að
skemmta sér. Ef þú trúir mér ekki ættirðu
að spyrja mömmu. Þegar hún kom hingað
í jólafrí fórum við með hana út að kanna
næturlífið. Við höfðum ekki fyrr stigið inn
fyrir þröskuldinn á Þjóðleikhúskjallaran-
um en mamma hvarf, rétt eins og hún
hefði gufað upp. Ég reyndi að telja mér
trú um að hún hefði einfaldlega labbað
einn hring um staðinn og ákváð að ská-
skjóta mér framhjá fólkinu sem hópaðist
að barnum og skyggnast um eftir henni.
Þegar ég hafði brotið mér leið framhjá því
settist ég niður. Skyndilega tók ég eftir lít-
illi konu í hrömmunum á gildvöxnum
drykkjubolta. „Almáttugur þetta er
mamma“ hraut út úr mér. Ég náði henni
úr fanginu á ástsjúkum sjóara og við flutt-
um hana dauðhrædda niður í bæ í leit að
skyndibita. Sal, hún heldur því fram enn
þann dag í dag að það sé kjúklingabragð af
pulsunum........
76 HEIMSMYND