Heimsmynd - 01.03.1988, Blaðsíða 42

LÍFSHÆTTIR
ERIR ÓLlNU ÞORVARÐARDÓTTUR
NEYÐARASTAND
í FANGELSISMÁLUM
Nú er svo komið í fangelsismálum hér á landi, að á annað
hundrað manns bíða þess að afplána dóma sína, en íslensku
fangelsin, þrjú að tölu, rúma samanlagt um níutíu og fímm
fanga. Það þarf ekki að orðlengja það að fangelsin eru öll
yfírfull, og hefur svo verið síðustu misseri. Að sögn Gústafs
Lilliendahls, forstöðumanns á Litla-Hrauni, hefur önnur eins
nýting ekki verið á íslenskum fangelsum frá upphafí vega,
og ekki fyrirséð að þar verði nokkurt lát á. Biðtími þeirra
sem eiga afplánun fyrir höndum er að jafnaði tólf til þrettán
mánuðir, en dæmi eru um að hann sé mun lengri, jafnvel
nokkur ár.
Ekkert kvennafangelsi er starfrækt á íslandi, en kvenfangar
hafa til þessa verið vistaðir í Bitru í Hraungerðishreppi, og í
Hegningarhúsinu við Skólavörðustíg. Þetta mun þó standa til
bóta, samkvæmt upplýsingum dómsmálaráðherra, Jóns Sig-
urðssonar, sem hefur í hyggju að láta taka húsnæði Ungl-
ingaheimilis ríkisins undir kvennafangelsi á þessu árí.
Þau fangelsi sem nú eru starfrækt, eru Litla-Hraun, sem
rúmar fimmtíu og sex fanga, Kvíabryggja, sem rúmar ellefu,
og Hegningarhúsið við Skólavörðustíg, sem rúmar tuttugu og
tvo. Auk þess eru sex fangarými á Akureyri, og þrettán klefar
fyrír gæsluvarðhaldsfanga í Síðumúlafangelsinu í Reykjavík.
Það er samdóma álit allra
þeirra sem með þessi mál
fara, að aðbúnaður í íslensk-
um fangelsum samræmist eng-
an veginn þeim nútímakröfum sem gerð-
ar eru til fangavistunar. Hegningarhúsið
við Skólavörðustíg er til að mynda orðið
hundrað og fjórtán ára gamalt, og á því
hafa litlar sem engar breytingar orðið frá
upphafi. Fangaklefarnir eru þröngir og
dimmir, þar eru engar sameiginlegar
vistarverur fyrir fangana, og vinnuað-
staða starfsfólksins með ólíkindum.
Fangelsisgangurinn, sem er bæði þröng-
ur og illa lýstur, er eina svæðið þar sem
fangar geta haft ofan af fyrir sér þegar
þeir dvelja ekki í klefum sínum, en sam-
kvæmt fangelsisreglum er föngum heim-
ilt að hafa samneyti hver við annan á til-
teknum tímum sólarhrings, að undan-
skildum þeim sem eru í einangrun. Á
fangelsisganginum þarf starfsfólkið að
athafna sig, t.d. á matmálstímum, því
enginn matsalur er í húsinu. Maturinn er
skammtaður á diska, þarna á ganginum,
og hver fangi tekur skammtinn inn til
sín. Pessi gangur er einnig notaður sem
setustofa. Meðfram öðrum veggnum er
raðað stólum, svo fangarnir geti setið og
horft á sjónvarp, sem hangir uppundir
lofti við enda gangsins, og meðan þeir
sitja þar er ekki unnt að ganga um.
Þrátt fyrir þetta ríkir góður andi í
fangelsinu, eins og greinarhöfundur
sannreyndi þegar hann sótti staðinn
heim á dögunum. Inni í nöturlegum klef-
unum, þar sem veggskreytingarnar voru
nokkur plaköt og ef til vill ljósmyndir,
sátu menn undir þykkum múrveggjum,
við birtu frá litlum gluggum með rimlum
fyrir, og spiluðu eða spjölluðu saman.
Þeir létu vel af starfsfólkinu og umönn-
uninni. Gæsluvarðhaldsfangarnir voru
ekki sjáanlegir, þeir höfðu verið læstir
inni meðan á heimsókninni stóð, en það
vakti athygli hversu ungt þetta fólk var
flest sem þarna sat inni. Ljóshærður
maður milli tvítugs og þrítugs, sem var
að taka út sinn fyrsta dóm fyrir ölvunar-
brot, sat á skrafi við tvo samfanga, sem
greinilega voru öllu lífsreyndari, en ekki
miklu eldri að árum. Hann sagðist una
vistinni betur en hann hefði búist við.
„í rauninni komst ég betur yfir áfallið
sem fylgir þessari frelsissviptingu, heldur
en ég hafði búist við. Pví hér ríkir góður
andi, þótt þrengslin séu mikil og aðstað-
42 HEIMSMYND