Heimsmynd - 01.03.1988, Blaðsíða 18

Við höfnum jafnréttis-
hugtakinu eins og það hefur
verið notað undanfarna
áratugi þar sem gengið er út
frá því að afmá öll sérkenni
kvenna og móta þær í mynd
karlmannsins.
hefur aukist um helming frá því í haust,
eða úr 8,2% í 12,3%. Sé einungis tekið
mið af þeim sem tóku afstöðu hafa þær
tvöfaldað fylgið á sama tíma.
Urslit síðustu alþingiskosninga vöktu
heimsathygli, enda má segja að þau hafi
á vissan hátt markað tímamót í sögu ís-
lenskra stjórnmála. Erlend stórblöð
settu jafnvel forsíðuna undir fréttir af
„tvímælalausum sigri íslenskra kvenna"
og myndir af stoltum kvennalistakonum
prýddu dagblöð víða um heim.
En í kjölfar kosninganna tóku
við langar og strangar stjórn-
armyndunarviðræður. Ætlar
Kvennalistinn í ríkisstjórn, og
ef svo er, þá með hverjum og hver eru
skilyrðin? var spurning sem að þeirra
sögn dundi á þeim um þessar mundir. A
sama tíma var mikið um það rætt hvort
Kvennalistinn myndi „þora að axla þá
ábyrgð sem fylgir því að fara í ríkis-
stjórn“, og lengi vel mændu allra augu á
Hótel Vík, aðsetur Kvennalistans, þar
sem undirbúningur og stefnumótun fyrir
stjórnarmyndunarviðræðurnar fór fram.
Alla fýsti að vita hver yrðu skilyrði
þeirra fyrir stjórnarþátttöku, en þær
voru þöglar sem gröfin. Dagarnir liðu,
og engar spurnir bárust af því hvað verið
væri að bralla á Hótel Vík. Leyndin fór
mjög fyrir brjóstið á fjölmiðlum og öðr-
um þeim sem létu sig málið varða, en
loks spurðist að eitt skilyrðið fyrir þátt-
töku þeirra í ríkisstjórn yrði hækkun lág-
markslauna.
„Við kröfðumst þess þó aldrei að lág-
markslaun yrðu lögbundin, eins og fjöl-
miðlar héldu fram,“ segja þær. „Við vor-
um hins vegar tilbúnar að ræða lögbind-
ingu lágmarkslauna, ef aðrar leiðir væru
ekki færar til að hækka lægstu laun.
Okkar stefna fyrir þessar stjórnarmynd-
unarviðræður kostaði mikla innbyrðis
málamiðlun og mikið starf. En við kus-
um að taka fyrst út þau mál sem aldrei
yrði hvikað frá, og ákváðum að byrja á
því að láta reyna á stærstu málin, til að
eyða ekki tímanum til einskis.“
Launamálin urðu fyrir valinu, og
reyndust ásteytingarsteinninn þegar upp
var staðið. Ýmsir hafa haldið því fram
að Kvennalistinn hafi einfaldlega ekki
treyst sér í ríkisstjórn, og því hafi þær
vitandi vits sett fram kröfur sem ekki
yrði gengið að. Þær hafi í raun ekki verið
bógar til að axla þá ábyrgð sem stjórnar-
samstarfinu fylgdi.
„Við erum ágætar í öxlunum," segir
Guðrún Agnarsdóttir, „en það er mikil
ábyrgð sem fylgir því að vera sannur
sinni hugsjón. Við vorum of fáar til að
hafa áhrif í ríkisstjórninni, og það hefði
verið ábyrgðarleysi að ganga til stjórnar-
samstarfs, vitandi að ekki yrði tekið mið
af okkar stefnumálum. Við erum komn-
ar til að hafa áhrif!“
Þær taka allar undir þetta. „Það er
ekki valdið sjálft sem við sækjumst eftir.
Það eru áhrifin af beitingu valdsins sem
málið snýst um.“ Þær segjast ekki sækj-
ast eftir bakháum ríkisstjórnarstólum.
„Við eigum allar góða stóla,“ og þá gell-
ur við: „Og hver segir að við ætlum að
setjast niður. Þurfa fuglar á flugi að setj-
ast niður?“
En það er fróðlegt að velta því fyrir
sér hvað liggi að baki fylgisaukningu
Kvennalistans. Um það eru uppi nokkr-
ar kenningar. Margir setja þann fyrir-
vara fyrstan, að varlegt sé að draga af-
dráttarlausar ályktanir um fylgi flokka af
skoðanakönnunum, því reynslan hafi oft
sýnt annað þegar í kjörklefann er komið.
Þetta atriði er þó umdeilanlegt. Hins
vegar hefur umræða um stöðu kvenna í
þjóðfélaginu aukist verulega síðari ár, og
einnig hefur jafnréttiskrafa kvenna hlot-
ið meiri hljómgrunn en áður. Sjálfar telja
þær þetta atriði vega þungt. Önnur skýr-
ingin er sú, að þær séu nokkurs konar
samnefnari fyrir almennt andóf í þjóðfé-
laginu, einhvers konar söfnunarbaukur
fyrir óánægjuraddir, í kjölfar óvinsælla
efnahagsaðgerða ríkisstjórnarinnar á
borð við matarskatt. Þær viðurkenna
fúslega að þær haldi uppi ákveðnu and-
ófi. „Enda má ekki gera lítið úr hlut-
verki stjórnarandstöðunnar. Stjórnar-
flokkarnir hafa látið í veðri vaka að
stjórnarandstaðan haldi uppi ábyrgðar-
lausu andófi gegn aðgerðum ríkisstjórn-
arinnar, en í þeim málflutningi felst
verulegt vanmat á hlutverki stjórnarand-
stöðu,“ segir Kristín Halldórsdóttir.
„Það er ekki svo lítið hlutverk að veita
það aðhald sem stjórnarandstöðunni er
falið. Því ábyrgari sem stjórnarandstað-
an er, þeim mun betra.“
etta er einmitt ein skýringin
sem fylgisaukningunni hefur
verið fundin. Kvennalistinn
hefur aldrei setið í ríkisstjórn,
þar af leiðandi aldrei tekið óvinsælar
ákvarðanir, og „siglir ekki með lík í lest-
inni,“ eins og Ólafur Þ. Harðarson
stjórnmálafræðingur komst að orði.
„Þetta er rétt, við erum flekklausar að
því leyti," segja þær. „Við höfum heldur
engin hagsmunatengsl, höfum ekki látið
tælast af pólitísku makki. Við göngum
hreint til verks, og vonandi eru niður-
stöður þessarar skoðanakönnunar til
vitnis um það að fólk kunni að meta
vinnubrögð okkar. Við vinnum allt í
samráði hver við aðra, og tökum okkur
ekki það vald að ráðskast með stefnu-
skrána, í fámennum nefndum, eins og
sums staðar tíðkast. Okkar starf fer fram
fyrir opnum tjöldum innan samtak-
anna.“
Trúverðugheit, hreinskilni og einlægni
eru aðalsmerki Kvennalistans í huga al-
mennings; um það eru menn næsta sam-
18 HEIMSMYND